homiletica: Kristi himmelfartsdag/17. mai, st dominikus krk, mark 16, 15-20

I år fall Kristi himmelfartsdag saman med Grunnlovsdagen. I katolsk liturgi er det den kyrkjelege høgtida som har forrangen og vi feira høgtidsmessa. Men det kan også kaste ljos over nasjonaldagen…

Kjære kristne!

Vi feirar i dag Jesu Kristi herrevelde over verda! Han har fått all makt i himmel og på jord, han sit på trona i den himmelske verda, i sjølve senteret for Guds verdsstyre. Det er ikkje sant at verda, at kosmos, at historia, at livet er eit kjempemessig absurd spel, utan mål, utan meining. Stadig fleire trur det, openlyst eller i sitt stille sinn. Før eller seinare raknar den illusjonen at livet då kan gå vidare, som før, som alltid. Det raknar anten ved openlys fortviling, ved stålhard kynisme eller ved utagerande livsførsel. Så lenge ein tærer på overlevert kristent syn på mennesket og på verda, i tru, i etikk, i lovverk, i sed og skikk, kan det fungere, men den dagen det er slutt, vil vi merke skilnaden og tomromet. Å fornekte Gud og at der er eit høgare mål og ei mening med livet, er så å seie ein luksus som samfunnet kan tillate seg så lenge der er nokon som trur. Som det står i det oldkyrkjelege skriftet, Brevet til Diognet: ”Det sjela er for kroppen, er dei kristne i samfunnet” – ein surdeig, eit ljos, eit salt, slik Herren sjølv seier det i Bergpreika.

Dei kristne lever midt i verda, i alle land og fedreland og arbeider for kvar nasjons beste. Men dei veit at deira rette fedreland er Guds rike, at deira statsborgarskap er i himlen, at dei er borgarar av Guds stad, Guds by, Jerusalem; hans kyrkje i himlen og på jorda. Det er vår basis, vår heim. Difor er Kristus vår konge, vår Cæsar, vår Herre, han som er Pantókrator, Allherskaren. Han utbreier sitt rike, ikkje ved ytre makt, men gjennom si kyrkje, gjennom Evangeliet, gjennom trua og Anden, gjennom at menneske lyder hans kall: -Fylg meg! Det er dette vi høyrer i dagens evangelium. Nettopp på himmelfartens berg, seier han:

Gå ut og forkynn Evangeliet verden over, for hver og en som Gud har skapt. Den som tror og lar seg døpe, skal bli frelst, men den som ikke tror; skal bli fordømt.

Det Jesu Kristi misjon, hans sending til verda, handlar om, er ikkje å fallby eit livssyn blant mange, men å kalle menneske tilbake til sin skapar. Det er nettopp dette universelle: Kristus angår alle, alle angår Kristus, som gjer kyrkja katolsk, universell. Når kyrkja, utsend av Kristus, driv ut demonar, talar ulike tungemål og helbredar sjuke er det nettopp som teikn på Guds endelege vilje med verda: At synda, døden og demoniets makt er broten, at ingen lenger treng å liggje under for det.

Brør og systre! Det kan ikkje vere tvil om at vi lever i eit folk som på mange måtar har falle frå Kristus, falle frå si dåpspakt, gått bort frå Skaparen sin og er i ferd med å bli som sauer utan hyrding, utan Gud og utan von i verda. Det fins ingen kollektiv veg tilbake til eit kristent Noreg, ingen veg tilbake gjennom tvang, reglar og paragrafar. I dag må kvart menneske ta stilling til Kristi kall. Fyrst og fremst er det eit kall til alle truande om å vite kvar dei høyrer heime; vi er ikkje berre norske, vi er kristne, vi er katolske kristne, vi tilhøyrer Guds folk, Kristi nasjon, av alle ætter og folk og tungemål, vi har brør og systre over alt. Snever nasjonalisme er det motsette av katolsk tru. Kristus er vår konge og hans Bergpreike er vår primære grunnlov. Om dette vil vi tale og vitne i det norske samfunnet; dette vil vi leve, privat og offentleg.

”Ville vesten er ikke som før”, syng vi – men det er heller ikkje gamle Noreg. I den gamle kristenretten heitte det: ”Dette er det fyrste i lovene våre; at vi skal venda oss mot aust og tilbe den Kvite Krist”. Det vil seie: Den sigrande, den himmelfarne, den tronande Kristus; Frelsaren og Herren, Kongen over kongane og Herren over herrane. I dag er det vårt kall som truande å minne om han, å peike på han, å halde fast ved han; hans bodskap om frelse, hans lover for livet.

Når nasjonaldagen fell saman med Kristi himmelfarts dag, minner det oss om at vi skal sjå lenger enn til Eidsvoll eller Dovre; vi skal sjå heilt inn i Guds rike, der livet vårt her i tida, her i dette landet, er forankra. Difor seier vi i dag:

Jesus i det høye troner/ham lovsynger millioner//som på jorden, så i himlen/englekor og folkevrimlen/seierherren fredegod.

Reklame

homiletica: 5. sundag i påsketida, st paul krk, bergen, Joh 15,1-8

Sist sundag ver eg der, og legg her ut preika, litt forsinka…

Kjære kristne!

Vi er i påsketid! Vi forkynner og feirar den levande, oppstadne Kristus. I dag feirar vi han som Vintreet, som eit levande tre, med levade greiner som ber frukt, edel frukt; vindrua, eit symbol på glede, kraft og velsigning.

Vintreet og vingarden – det er eit kjent motiv i Bibelen og Guds historie med sitt folk. Profeten Jesaja kallar Israel, Guds folk, for Guds vingard (Jes 5):

7 Vingården til Herren, Allhærs Gud,
det er Israels hus,
og folket i Juda er hagen
som var hans lyst og glede.

Og no seier Jesus at han er vintreet, det fruktberande vintreet i hagen, og vi er greinene. Berre i samfunn med han kan vi bere frukt. Det vil seie: Berre i samfunn og enhet med han kan vi leve eit kristent liv. Kristendom er meir enn eit sett med moralprinsipp, det er einskap med Gud; Fader, Son og Heilagande, gjennom Kristus!

Korleis lever vi det samfunnet?
For det fyrste gjennom dåpen. Der blir vi eitt med hans død og oppstode, der blir vi poda som greiner inn i vintreet. For det andre gjennom evkaristien, gjennom nattverden. Der blir vi på nytt og på nytt eitt med han, med hans lekam og blod, der lever vi i kommunion, i full fellesskap med Kristus.
For det tredje blir dette fornya i Forsoningssakramentet (skriftemålet), der blir vi reinsa; hver gren som bærer frukt, renser han, så den kan bære mer, høyrde vi.

Men alt dette skjer ved at vi blir i hans ord. ”Blir” –det vil seie noko konstant, noko vi stadig høyrer, grunnar på, mediterer på, trur på, tar til oss, stolar på. Når vi høyrer lesingane i liturgien, når vi høyrer Guds ord forkynt, når vi les og brukar Bibelen i vårt eige liv, slik Kyrkja oppmodar oss om det, i vår lectio divina, vår heilage lesing.

Og alt dette – sakramenta og Ordet – det blir eitt med oss gjennom bøna; ved at vi opnar hjartet vårt for Jesus – med alt vi har av sorger, gleder, lengsler og behov. Eller ved at vi berre blir stille og blir i hans nærleik, med forventing og von.

Kjære brør og systre! Å vere kristen, å vere ein katolsk kristen, er å vite at i alt det som møter oss i kyrkja, er det Kristus som møter oss og vil ha samfunn med oss personleg. Berre då kan vi leve eit fruktbart liv.

Jesus gir oss også ei alvorleg påminning i dag. Han seier ikkje berre korleis vi skal bere frukt, men at dersom ei grein blir tørr, fruktlaus og død, bli ho kutta av og kasta på bålet, slik gartnaren, vingardsmannen, plar gjere det med døde og visne greiner.

Kjære vener; er vi blitt så skuggeredde at vi ikkje tør å snakke om det Jesus snakkar om: At vi kan gå fortapt, at vårt liv kan bli evig forspilt? Uansett kor vellukka det elles måtte synest? Som Gud sa det gjennom Jesaja, om Israel, sin vingard og om vingardsmannen, som hadde planta og stelt hagen så fint:

Han ventet rett –
men se, det ble blodig urett!
Han ventet rettferd –
men hør, det ble skrik!
8 Ve dem som legger hus til hus
og føyer åker til åker,
til det ikke mer finnes plass igjen,
så dere får sitte alene i landet!

20 Ve dem som kaller det onde godt
og det gode ondt,
som gjør mørke til lys og lys til mørke,
bittert til søtt og søtt til bittert!
21 Ve dem som er vise i egne øyne
og kloke i egne tanker!

Eg er redd at dette ofte passar på vårt folk, som på mange måtar har snudd ryggen til sin Gud, til hans ord, til sin dåp. Vi, kristne, vi katolske kristne, har eit ansvar for å snu dette, for å kalle folket og menneska tilbake til Gud, sin Skapar! Det er ikkje sånn at kristendomen alltid forblir her automatisk, at det berre går litt opp og ned og så går det uansett bra til slutt! Katolske foreldre har ansvar for neste generasjon , at dei formidlar trua til etterslekta, kyrkja og prestane har ansvar for at Guds hage blir stelt slik at kristent liv kan vekse fram og få næring gjennom forkynning og sjelesorg, unge menneske har ansvar for å gjere val i livet: Kva skal vere innhaldet og meininga i livet mitt?

Det gjeld landt vårt, det gjeld byen vår – Paulus hadde modig tala Herrens namn i Damaskus, høyrde vi i lesinga. Korleis talar vi i Bergen? – Det gjeld dei menneska vi lever blant, det gjeld tida og det gjeld æva, det gjeld vårt liv!

Derfor vil eg i dag be:

“Å fikk jeg kun være den minste kvist/på vintreet ditt, Herre Jesus Krist/ Og måtte så aldri skilles igjen, men elske og elskes/som venn hos venn!”

carpe diem: sogn, solvorn og wittgenstein

Godtfolk, her har det vore litt bloggpause, i overgang frå studie- og skriveopphald på Iona/i Oxord, mange ting å ordne på basen i klosteret, så hit til Solvorn i Sogn. Her tek eg del på eit lite seminar om filosofen Ludwig Wittgenstein. Var her i fjor, også. Som språkfilosof, er han interessant for det eg jobbar med (Newman) for tida.

Det var finne dagar i Blackfriar’s (vårt kloster) i Oxford, saman med br Haavar og brørne der. Sist fredag tok eg bussen derfrå til London/Heathrow og fly til Bergen, for å vere med i ein konfirmasjon i Loddfjord/Olsvik. Fint å kome inn over Nordsjøen og sjå øyriket i Sunnhordland opne seg under meg når skylaget rivna. I Bergen traff eg også gode vener og hadde høgmessa i St Paul krk sundagen. Dagane i Oslo var ei mellomlanding i denne studieperioden – som no altså har ført meg hit til Sogn. Var her i fjor også, då dette semimaret vart skipa til for fyrste gong. Regn og skyer hang tungt i åsar og fjell under heile bilreisa frå Oslo i går, men i dag strålar sola over ljosgrøn, ung bjørkeskog som kryp opp over i fjellesidene, heilt opp i den siste snøen, endå tjukk og kald over toppane.

Seminaret går av stabelen på vesle eksotiske Walaker hotel her i sogneidyllen Solvorn, men eg og fleire bur, som i fjor, på B&B-pensjonatet Eplet rett ovanfor. Trivleg plass! Seinare i dag er det ekskursjon til Urnes stavkyrkje, rett over fjorden, og så inn til Skjolden, der Wittgensteinn hadde ei hytte/ei skrivestove. Sjølv om han var professor i Cambridge.

Herleg å vere vestafjells, her ved Den store fjorden, sjølve Sognefjorden, ein arm av storhav rett inn under Jotunheimen.

carpe diem: oxford

To og ein halv dag i Oxford i denne runden – og tida har eg mest nytta til skriving og litt litteratur-research, så bloggen har kvilt. Fint å bu med brørne her i Blackfriars» (= Svartebrørne, som brørne ofte vart kalla i mellomalderen pga den svarte hettekappa vi stundom brukar utanpå den kvite kutta). På 20-30-talet vart det bygd eit kloster her, som ein studiestad for både dominikananarar og andre, og ein fekk godkjend status i Universitetet, som eit mindre college (grunneininga i universitetssystemet her), ein «hall». Her kjem du inn frå gata – og inn eit veritabelt Oxford-miljø; klosteret bygd kring to små, indre hagar; kyrkja på den eine sida og resten av bygningsmassen parallelt og på kortsidene. Alt i vakker gulgrå naturstein, nygotisk og gjennomført, men samstundes enkelt og monastisk. Vakker, strengt enkel kyrkje, i tradisjonell, dominikansk modus.

Liturgien er verdig og fin, både tidebønene og messene. Biblioteket eit skikkeleg romantisk anlegg med galleri og trapper, men alt moderne lagt ut på digital database. Sjølsagt har eg sosialisert eín del med br Haavar som er i ferd med å fullføre sine studiar her før retur til Noreg (etter sju lange år utanlands, fyrst i Frankrike og så her), og blitt kjend med nokre av dei andre. Stundentbrør og lærarar dei fleste. I kveld var vi ein tur på Oxfords eldste pub, The Turf (Torva!), kloss inn til den gamle bymuren, inn i nokre tronge smau.

Har elles teke turen til Newman-plassar som universitetskyrkja (anglikansk),St Mary the Virgin, der Newman, ved sidan av å vere lærar ved universitetet, også var soknperest, t o m med landsoknet Littlemore i tillegg, eit par kilometer utanfor byen. Det var der han dro seg tilbake saman med vener, til ein kvasimonastisk fellesskap i åra før konversjonen (1846) då han skyna kva veg det bar.. Landsoknet tok han seg også samvitsfullt av; gjekk fram og tilbake til fots, heldt gudstenester, underviste born og unge, fekk bygd ny kyrkje, oppretta skule mm – samstundes som han altså var akademisk lærar og prest for universitetskyrkja. Og skreiv traktar og bøker og artiklar i ein stri straum og leia den anglokatolske rørsla (The Oxford Movement/The Tractarians). Utan datamaskin! Intens bøn og hardt arbeid, det var oppskrifta den gongen. I St Mary såg igjen den enkle preikestolen opp ved ei av søylene der han held sine vidgjetne, intense preiker; preiker som samala skarer av folk og snudde Oxford på hovudet. På den same plassen (skjønt på ein eldre preikestol) preika i si tid også John Wesley så det susa. Historisk plass.

I den store (understatement) bokhandelen, Blackwell’s, med diger teologisk avdeling (utenkjeleg i Noreg) greidde eg å halde meg, og kjøpte berre éi bok (og noterte fleire Newman-titlar): av bror til den krakilske nyateisten Christopher Hitchens («God is not great»), nyleg avdød, Peter Hitchens («Rage against God»). Peter bei også ihuga ateist, men kom seinare tilbake til trua. I boka fortel han om livet sitt og analyserer den britiske, antikristne kulturen frå etterkrigstida og framover; med engelsk, imperial nasjonalisme som psevdoreligion og Winston Churchill som nasjonens Jesus. Boka er svært velskriven og er blitt ein bestseljar. Ta og les! Sjølsagt heilt underkommunisert i Noreg.

Vel, det er snart natt. Matutin og laudes i morgon, pakke sekken og ta bussen 90 min til Heathrow. Så heimover.

carpe diem: til Oxford, omsider

Omsider… fordi vi miste toget vårt frå Glasgow i går kveld. Det blei meldt om «delay», men det kom ikkje opp ny annonsering på el-tavla, og den skotske aksenten samt klangen i stasjonshallen gjorde at vi ikkje oppfatta detaljane om ny avgangstid – og dermed strauk toget avgarde utan oss.

Der stod vi, nokså fortapte, men ein prest vi hadde observert og raskt helsa på nokre minutt før, kom ned mot oss på veg ut etter å ha henta den han skulle – og såg dei to molefonkne preikebrørne. Før vi fekk sukk for oss, hadde han invitert oss til seg, no problem, lasta oss inn i bilen og teke oss med til ei messe han fyrst skulle vere med på; ei jubileumsmesse for ein gamal prest, 50 års ordinasjonsdag, i soknet «St Mary, Mor til hjelp i allslags naud» (Mater omnia seccursus), ute i ein forstad i Glasgow. Stor kyrkje, fullt hus, og eit slags kombinasjon av stemninga på eit norsk bedehus og ei katolsk messe, med sterk somg av den evangeliske typen, kraftige og samstemde svar i liturgien,frimodig og glad preike osv. Presten fortalde at han hadde vore proff fotbalspelar (!) som ung mann, at han hadde fått alvorleg lungeinfeksjon som mange døydde av, i krigens dagar, at han overlevde, at han tok opp att fotballen og fekk ein hard ryggskade – og etter alt dette lova han Gud og Maria møy at om han blei frisk, skulle han bli prest og vie sitt liv til Kristus. Han blei begge deler.

Etter messa fekk vi både mat og hus i prestegarden til fr Stephen (Dunn) med ein lang og ivrig prat om kyrkja og trua, både i Skottland og elles. I si tid, sa han, var det 300 katolske prestar i Glasgow; masse irske innvandrarar og stor aktivitet. No er det ca 80 prestar, og i det etterindustraliserte samfunnet har det også vore nedgang i folketalet. Over 44 skipsverft var det i Glasgow (samt gruveindustri og mykje meir); no er det berre tre verft att. Vi var samde om at i framtida vil kyrkja i VestEuropa bli mindre, men sterkare og tydlegare. Fr Stephen tok oss med inn i huskapellet sitt og ba for oss og velsigna oss.

I dag tidleg dro vi inn til Glasgow Central og fekk tog med skifte i Wolverhampton til Oxford. Fin reise gjennom skotske åslandskap med beitande sauer, ned NordEngland, stadig grønare og meir sommarleg, til full bløming her i Oxford. På plass i gjesterom i vårt kloster, Blackfriars, her. Til fredag.

—
Kva er det å vere katolikk? Det er å stå «lost» på ein stasjon i ein storby, bli invitert etter fem minutt av ein prest, vere med i ei messe i eit sokn du aldri har vore i før og delta i songen og bøna, den same messa, å kjenne at den eldre mannen på benken bak deg som song med i salmane av full hals, pikkar deg på skuldra (han såg at vi var dominikanarar) og gir deg 20 pund; -You’ll need it! Det er å helse på ei dame som kjem bort til oss og som kjenner systrene på Lunden kloster i Oslo. Det er å bli velsigna for natta og reisa vidare.

Verda blir lita i ei stor kyrkje. Som rett og slett er Guds familie, i Glasgow og kvar som helst.

carpe diem: Iona – oxford

Her er vi; rask publunsj (burger) på The Ireon Horse, like ved Clasgow Queen Street Station. Toget frå Oban kom inn for ein times tid sidan, og neste tog, til Birmingham/Oxford, går 1740. Tidleg i dag feira vi messe i kapellet på Iona, saman med sr Jane og nokre gjester. Nokre fine dagar er over. Og i dagmorgon var det grå himmel og regn – etter over ei vike med sol og vind. Lucky us!

Ikkje minst gårsdagen var fin, med avskilsrunde til St Columba Bay og vandring langs Ionas austkyst, med viker, bratte berg og lyngheier. Arbeidet mitt har også skride fram; er eg god, greier eg å kome i mål med eitt av kapitla før eg er tilbake i Oslo. Eg jobbar, i dette kapitlet, med Newmans syn på språket.

OK, toget går snart…

homiletica: 4. sundag i påsketida, st Michael’s chapel, iona, Joh 19, 11-18 (preacher: br Haavar Simon Nilsen OP

Her er br Haavars preike i dag! Han er diakonvigd (blir prestevigd i oktober) og å preike er ein del av diakonens teneste. I skarp, nordleg luft og strålande vårsol,feirar vi Den gode hyrding-sundagen her på St Columbas grøne øy; i same kapellet som sist sundag, i det restaurerte abbediet…

Brothers and sisters!

We hear in the psalm of today a characteristic of God,
not formulated by the Church or even the early Christians,
but by the chosen people of God from the time of the old covenant.
The psalms we just heard says:

«Give thanks to the LORD, for he is good,
for his mercy endures forever.» (psalm 118,1)

The lord is good, and his mercy endures forever. The hebrew word used for «mercy» in this psalm is hesed. It is true that this word implies mercy, but the word contains much more. If we were to chose only one word to describe it, we would probably say that hesed means loving-kindness. It indicates a profound attitude of goodness, and this goodness surpasses an attitude of simply doing each other well; it also implies faithfulness rooted in an inner commitment.
Hesed then, is rooted in fidelity, and through this fidelity, love and grace is given and shared. Hesed expresses faithful love in the Old Testament, and so it naturally connects to the covenant between the Lord and his people. The covenant is rooted in God’s hesed, and it implies faithfulness and care, but it is above all a love that remains constant regardless of the circumstances.

The loving-kindness of the Lord, the hesed, is repeated throughout the whole of the Old Testament. But from where has Israel got this expression?
The answer is: From God himself! When God passes in front of Moses on the mountain Sinai, during the great exodus from Egypt, the Lord himself proclaims:

«The LORD, the LORD, the compassionate and gracious God, slow to anger, abounding in loving-kindness and faithfulness,
keeping steadfast love for thousands, forgiving iniquity and transgression and sin, but who will by no means clear the guilty…» (Exodus 34,6-7)

Our knowledge of God’s faithful loving-kindness is given us through God’s self-revelation. God is loving-kindness because God tells us so. And he proves this again and again, until the final exodus, not the one through the red sea, but through death itself. God’s loving-kindness is ultimately expressed in the revelation in Christ. Christ is the one who cares. He is the one who loves us without measure. He sees each one of us, he watches over us, he remains faithful. He is the good shepherd.

And Christ the shepherd is present in our lives and in the life of the Church. He is present when the word of the Lord is proclaimed. He is present in the celebration of the holy eucharist and in the communion, but his presence goes farther. Christ is present in his Church, in his body, and when we come together to celebrate the very meaning of life given us in Christ, Christ is already here with us. We are surrounded by Christ, and we are filled with him. Cause the good shepherd does not leave us as orphans (John 14,18).

Now, there is one dimension of Christ’s presence that I have not yet mentioned, that is the role of the priest. It is true that the priest re-presents Christ in a special way. The words being said during the consecration is Christ’s own words, and the priest prays on behalf of the community just as Christ prays for the chosen ones, the ones God the father has given the Son (John 6,37). And the priest has become so through the sacrament of the order. He is marked in an irreversible way.

I think of this quite a lot these days, because I am going to be ordained priest in Oslo in October this year, God willingly. Being ordained priest implies a question of identity. Who am I, what will I become, and how will others see me? Am I going to be the good shepherd, like Christ? Will I possess authority, like Christ the King does?

Let me now just share with you an enlightening encounter that I and brother Arnfinn, prior of Oslo, had during this week here on Iona. We were having lunch down at the sea side when a little grey and white sheepdog came towards us. It had these very awake grey-blue eyes, and it was very playful. It disappeared, but suddenly came back with a little stone in his mouth which it dropped before our feet. «Shall we play?» it asked, and got ready to sprint after the improvised toy. We totally fell in love with this dog, and we could easily see in this little fellow an example of a good Dominican; creative, curious, playful, ready to move, with good capacity of communication. Said in all humility of course…

Now, the Dominicans, if our name is written in latin and then split up, becomes Domini canes; God’s dogs. And that is exactly what a priest may be described as, and especially a Dominican priest. Cause we stand under the Lord’s command, and on his word and signs, we do as the master tells us; go left, go right, go forth, around, guide, lead, encourage, and watch out, we might even bite a bit now and then… We are the Lord’s servants, ready to do what we are told, and thereby following the example of him who laid down his life for us. Christ acts through his priest. Let us just pray that the priest always seek to act in Christ.

As it is today also the feast of St Catherine of Siena, let us give her the final words, as she summons up the loving-kindness of our Saviour:

O unfathomable depth! O Deity eternal! O deep ocean!
What more could You give me than to give me Yourself?»
(St. Catherine of Siena on the Blessed Sacrament)

bror Haavar Simon Nilsen O.P.

nota bene: Nasjonalisme som tru (eller: Breiviks religion)

Fyrst publisert i spalten Signert, Klassekampen, laurdag 28/4-12…

Anders Behring Breivik hevdar at han er ein militant kristen. Han har meir sympati med den katolske kyrkja enn med protestantismen, sjølv om han er medlem av statskyrkja. Men han er ikkje ”særleg religiøs”, seier han òg.

Dette er nokre av elementa i hans credo, hans truvedkjenning – som eigentleg ikkje er vedkjenning av tru, men av eit kulturelt og ideologisk program. Det er den kristne kulturen han kjempar for og nettopp difor må han nedkjempe islam, med alle midlar. For Breivik er verkeleg militant. Han siktar ikkje til ein åndeleg, men til ein verkeleg valdeleg kamp. Han er ikkje berre militant, han er ein militær; om ikkje kommandør, så i alle fall soldat.

Breivik lever mentalt i ei symbolverd, og det er ikkje underleg at han finn meir symbolsk kraft i det katolske enn i det protestantiske. Visjonen som driv han, er den eintydige og kraftfulle einskapskulturen. Islam er for Breivik ein vond religion og nettopp ein trussel mot vestleg, europeisk og kristen integritet og einskap. I dette inngår til ein viss grad også noko av den liberale og moderne kulturarven, synest han å meine. Vi har det bra som vi har det, ialle fall som vi har hatt det, ingen må ta det frå oss og vi må slåss for det før det er for seint.

Noko av det skumle med den kulturelle ”bomba” Breivik har miksa seg, er bruken av kristendom som ein reint kulturell storleik og nostalgien etter det totalt einskaplege samfunnet. Den tilbakeskodande einskapsdraumen er ei freisting både for religiøse og sekulære. Ynskjet om at eitt sett av verdiar skal dominere i eit samfunn, tek ikkje høgde for realitetane: At vi må leve saman i dette landet, med ulike overtydingar og lojalitetar. Viljen til forhandling og pragmatisk sameksistens er det einaste farbare vegen. Teokratisk orienterte religionar må jenke seg, men det må også dei som trur at løysinga er å undertrykkje religiøs tru og praksis, så å seie éin gong for alle.
Sekularistisk einskapsnostalgi er ikkje betre enn den religiøse. Våte draumar om at dei andre skal kunne fjernast, er nettopp problemet og rota til aggresjon og terror.

Kjernen i den monokulturelle fantasien – eller skal vi seie den glødande massen i vulkanens indre – er nasjonalismen. Til sjuande og sist er det dette som er Breiviks religion, også etter hans eiga utsegn. ”Eg er ultranasjonalist”, seier han, det er hans eigentlege credo. Tradisjonell, historisk kristendom er fyrst og fremst interessant og nyttig som element i eit nasjonalistisk, kulturelt amalgam. Det har vi sett, og ser stadig, mange døme på også innan den kristne kultursfæren. Det finst ein variant katolsk tradisjonalisme som apellerer til nasjonale stordomstider. Vi finn det til dømesi Frankrike; sjølv om dei mest ekstreme tilhengjarane har separert seg frå den katolske kyrkja og er blitt ei sekt for seg.

Også tidlegare har ein nettopp i Frankrike hatt rørsler som ville tilbake til det gamle, gode, sterke og katolske Frankrike. Action Francaise og forgrunnsfiguren, Charles Maurass (1868-1952), viste seg etterkvart å ikkje vere meir katolske enn det som var identisk med det franske. Maurass erklærte ope at han ikkje var truande, men hadde bruk for katolisismen som symbol og markør av det nasjonalt franske. Ikkje kyrkja, men Frankrike var det viktige. Trua som ideologi.

I land der katolismen endå har ein dominerande posisjon, som i Polen, vil ein måtte vere på vakt mot eit liknande nasjonailstisk katolsk svermeri. Ikkje mindre er dette ein fåre i nasjonar der den ortodokse kyrkja har stått sterk. Kanskje fordi sjølve kyrkjestrukturen der har vore sterkt knytt til nasjonale- og ikkje til internasjonale ordningar. Kyrkja, nasjonen og staten blir nærast identiske. Noko som strir mot kyrkja sin universelle og overnasjonale karakter.

Den protestantiske og meir sekulariserte varianten er ikkje så lett å leggje merkje til, men ikkje mindre fårleg. Kristendom og kyrkje blir argumenterte med som brukbare for det nasjonale, politiske prosjektet – og meir og mindre diskret tilpassa dette. Mange tyr til argument om kor viktig kristendomen er for den nasjonale eigenarten, ikkje fordi dei er ”særleg religiøse”, men fordi det fungerer som skjold mot andre kulturar og religionar. Då kan ein lett hamne på den breie vegen til Breiviks tankeunivers.

Tilfellet Breivik burde syne oss at det er nasjonalismen, i si mjuke så vel som i si råe form, som er den religionen vi i dag mest av alt bør akte oss for.

carpe diem: iona IV

To dagar med kald nordavind så det plystra, men med sol, som så ofte i nordaver. Men i natt løya det, så det har vore mogeleg å sitje i solveggen igjen. Sundet nedanfor her glitrar i sola og cumulusskyene svevar som lette, høge dampslott over øyane mot sør og himmelranda bak. Det er verkeleg eit eige ljos her – og i kveld, etter ein rusletur opp frå hamna og heim, såg vi ein ljoske liksom på baksida av øya, mot vest, som ei skimrimg over den låge fjellkanten. Ingen kunstige ljoskjelder i den retninga, berre utmark og deretter opne Atlantaren. Engleljos.

Skrivinga har fått tak, etter mykje blading i bøker og notatar, så eg er på bylgja no. Kapitlet no handlar om Newmans forståing av språket og korleis vi kjem fram til å halde noko for sant; ikkje gjennom abstrakte omgrep, men gjennom levande erfaring av det orda seier. Mennesket tenkjer med heile seg.

Kvar dag held vi rytmen med laudes, middagsbøn, messe og vesper.
Vi skifter på å halde ein liten homilie ved kvar messe (br Haavar er diakonvigd, som kjent). Eit høgdepunkt er lunsjen i fjøresteinane, med enkle ingrediensar frå butikken, rett i vasskanten; rein sjø over kvit sandbotn, nokre måsar og kajer som kosar seg, og lengre ute i sundet ein flokk havsuler som stig opp og stuper ned som lynraske projektilar og tar fangsten sin langt under overflata.

Vi opplever noko av det som St Columbas bøn handlar om (ho heng på veggen i rommet mitt her):

Let me bless almighty God,
whose power extends over sea and land,
whose angels watch over all.

Let me study sacred books to calm my soul:
pray for peace,
kneeling at heavens gates.

Let me do my daily work,
gathering seawed, catching fish,
giving food to the poor.

Let me say my daily prayers,
sometimes chanting, sometimes quiet,
always thanking God.

Delightful is to live
on a peaceful isle, in a quiet cell,
serving the King of kings.

Vårt daglege arbeidsoppgåver som preikebrør er litt annleis enn St Columbas – vi må sanke meir ord enn «seawed», for å kunne skrive, undervise og forkynne og fiske menneske, men elles er det berre å seie: Amen.

carpe diem: Iona III

Veromslag i går, til meir nordavind og kaldare – men i kveld igjen mildare. Det friskna til med kuling utover dagen og i kveld gjekkk br Haavar og eg ein tur rundt nordenden av øya og langs den stranda der St Columba likte best å trekkje seg tilbake for å be. Å vandre langs bylgjebrotet med Atlantarhavet rett ut… Her kjenner eg meg heime, både i naturen og i den åndelege atmosfæren. Øyar er heilage, ljose stader, engleheimar, etter keltisk tankegang.

Vi gjekk halvegs langs øya på vestsida (øya er vel berre tre, fire kilometer lang), og så rett opp gjennnom myrane og opp hamrane til fjellknatten Dun, omlag 100 m o h. Så ned att på andre sida og inn til hamna. Dei kvitkalka gardshusa lyser mot skyminga; ein månesigd, nokre jagande skyer og ein strålande Venus avteiknar seg mot kysthimlen.

Rask tur på puben ved hamna, og vi kjem i prat med eit par av dei yngre sauebøndene her. Iona er eit paradis, seier dei; jorda er god, alt veks villeg (i motsetnad til inne på Mull, den store øya innanfor sundet, der alt er hardt og bistert og tung-grodd) og dyra har det godt her. -Vi driv på den gamle måten, seier dei. Dei vil gjerne pratast igjen; klosterfolk høyrer heime her, merkar vi at dei meiner.

Skrivinga går sin gang. Gjort ferdig eit essay til ei bok og er godt i gang med eit Newman-kapittel. Vi feira messe her, festen for St Markus evangelist i dag. Ei gruppe pilgrimar fylte det vesle kapellet: frå Skottland, Trinidad og Frankrike. Mest ungdomar.

Nordavinden syg endå ute, han legg seg seint om kveldane. God natt, Iona.

carpe diem: Iona II

Dagane går her på den heilage øya, på Hi, som det heiter på gaelisk. Sol, vind, skyer; april på den skotske highland-kysten. Utan tvil ein øy der det er englar rundt oss. Br Haavar og eg er innlosjerte på denne katolske retrettgarden, ikkje stor, men harmonisk tilpassa sitt formål. Plass berre til nokre få gjester om gongen. No er det ingen organisert retrett her, berre einskildgjester, Iona-pilgrimar. Vi to dominikanarbrør syng laudes i kapellet klokka åtte, så er det frukost, arbeid og fritid framover dagen. Lett lunsj må vi ordne sjølve, og det er enkelt å kjøpe litt brød og noko attåt på Spar-butikken ved kaia og rusle ned på sandstranda like ved og innta måltidet der. Vi har elles gått turen til St Columba Bay, sør på øya, der han landa då han kom frå Irland, på 500-talet. Og site ved den breie stranda rett over på andre sida her, mot vest, med vide, grøne, nedgnaga sauebeite som eit grønt filtteppe ut mot havkanten.

Om ettermiddagen klokka fem er det messe, og så bed vi vesper. Sjøl har eg eit lite rom i andre etasje med vindauge mot sundet og den store øya Mull. Her er det fint å skrive. Eller ein kan sitje i solveggen på nedsida av huset, litt i ly for den lette nordavinden.

Sundag feira vi høgmesse i eit av kapella i abbedi-komplekset. Med mange tilreisande og pilgrimar til stades. Sjølv om Skottland er mest calvinsk-presbyteriansk (Church of Scotland), er det også mange katolikkar her.

Fint å vere her. I morgon er det meldt nordaust kuling, så det frisknar til.

carpe diem: iona

Så kom vi hit, br Haavar Siomon og eg. Han er i ferd med å avslutte sine studiar i Oxford, etter fleire år i Frankrike, og vi møttest i går kveld hos (dominikanar-) brørne i Glasgow (der dei m a har ansvar for det katolske soknet St Columba).

Eg kom meg vel over Nordsjøen, berre vel 50 minutt Widerøe-flytur frå Sola, landa i Aberdeen og tok toget langs Nordsjø-kysten, om lag to og ein halv time, til Glasgow. God natts svevn og så på toget igjen; ei skikkeleg provinsrute opp til the Highlands, ut til Oban. Derfrå ei Caledonien-Mac Braine ferje ut til Isle of Mull og buss på smale krokete vegar ut til Fionphort med ei kort ferje over sundet til Iona. Skikkeleg grøn sjø her, med kvit sandbotn og frisk-raud tang, med tev av salt og tare, slik det skal vere og heilt som heime.

Vi rusla gjennom den vesle landsbyen ved hamna, med kvite og steingrå murhus, forbi puben og Spar-butikken (!), forbi ruinane av det mellomalderske nonneklosteret og så opp til det katolske retretthuset Cnoc a`Chalmain. Rask innljosjering, litt kvile og deretter messe i det enkle kapellet. BrHaavar diakon, eg prest og nokre gjester. Men er ikkje her før vi har «innteke» øya; ein tur til det fullrestaurerte, mellomalderske bendiktinar-abbediet. Der held no Iona Community til (Church of Scotland, reformert) og tek mot gjester og pilegrimar i tusenvis. Og så, etter kveldsmat, ut og sjå solnedgangen frå den breie bukta på vestsida. Heilt vindstille, berre døyvde dønningar som rullar sakte innover strendene. Fred.

Heilt til no er det ein lett ljoske over vesthimlen, nokre dramatiske skyer – og Venus, stor og strålande. Vi er her. I morgon er det høgmesse som vi får halde i eit av kapella (St Michael’s) i abbediet. Så skal det tenkjast og skrivast heilt til neste helg.

carpe diem: på veg…

…til Iona. Men fyrst til Aberdeen og Glasgow, altså. Her sit eg på Sola, etter å ha fare frå Vigra via Flesland i føremiddag. I går gjekk Velledalensemniaret av stabelen, i Velledalen grendahus, for tredje året på rad. To hundre frammøtte er er ikkje verst i ei norsk bygd. Som vanleg er alt som har med infrastrukturen å gjere, frå lokale og lydanlegg til PR og bevertning, ordna lokalt, effektivt – og på friviljug basis. Bygde-Noreg på sitt beste.

Og så vêret! Fyrste dagen med litt temperatur etter nokre kjølege dagar her, varm vårsol som gjer dalbotnen grøn og fjelltoppane til kvite massiv av ljos. Mot den turkis kveldshimlen og etterkvart i måneskin er det heilt «breathtaking».

Mi vurdering er stadig den same som då vi tok initiativ til seminaret: Norsk bygdeliv er aktivt, resurssterkt, moderne, initiativrikt også på kulturfronten. Men det manglar filosofi og etos (meining) etter at den kristne, frilynde og nasjonsbyggjande tradisjonen er nedbygd. Det blir lett det kvantitative som tel, og at vi skal ha det gøy, bli spreke og pene. Det høyrer med, men isolert, kan det ende med det vi kan kalle «den nye bygdehedonismen». Alt blir underhalding og kostbart opplevingskonsum.

Samstundes viser interessa og oppsluttinga om eit slikt seminar at folk også tek til å ynskje seg noko meir, og noko anna.

Vonar at Widerøflyet som etter planen tek av herfrå klokka 1515 tek meg trygt over «fjorden» (Nordsjøen) til Skottland. Frå Aberdeen til Glasgow med tog. Som sagt: Til Iona i morgon. God willing.

nota bene: rettssaka, så langt

Sidan eg er på perm, har eg hatt høve til å sjå på reportasjane frå saka mot A B Breivik, frå Oslo Tinghus, samt fylgje med på kommentarprogramma. Så langt har det gått verdig for seg. Men: Jamt over får eg kjensle av at det gjeld om å gjere Breivik til noko heilt isolert. Anten han er tilrekneleg (noko eg har inntrykk av at han er) eller ikkje. Han lever i ei anna verd enn vår, blir det sagt, i si boble, i sine fantasiar. Og det gjer han nok også, men ikkje berre. Faktisk er det mange som hevdar beslekta synspunkt og meningar som kan regsitrerast på mange hald i vårt samfunn. Det må vi ta på større alvor. Vi rosar oss av å leve i «kjærleikslandet», som ein uttrykte det. Men er det så enkelt? Igjen: Kva om brotsmannen hadde vore muslim? Det hadde nok ikkje vanka berre roser då. Eit sunt samfunn bør sjølsagt kunne vedstå seg sine verdiar og det gode som ytrar seg – og likevel kunne spørje seg om det er noko med dette samfunnet og denne kulturen som kan danne grobotn for det vi har vore vitne til. Det vonde kan råke oss utanfrå, men det bør også få oss til å reflektere over vårt eige liv, over menneskesinnet, over menneskenaturen, over oss sjølve.

For meg synest det òg som det er eit overskot av psykologiske og psykiatriske ekspertar i kommentatorkorpset. Truleg har livet og menneska dimensjonar som ikkje kan uttømast og forklårast berre i psykologiske og psykiatriske kategoriar. Heller ikkje kyrkja sine representantar kring debattbordet evna å ta inn andre perspektiv. Ein fell fort inn i terapi- og omsorgsrolla, og så viktig det enn er, burde vi ha noko meir å seie som teologar. I tida som fylgjer, både i rettssaka og i det breiare etterspelet, vil slike spørsmål melde seg sterkare. Er vi budde på det?

Breiviks «religion» må vi også kome tilbake til. Han er ikkje «særleg religiøs», seier han sjølv. Dei kristne og religiøse referansane hans har – som vi lenge har skjøna – mest å gjere med den kristne «kulturen». Ein kulturarv-nostaligi. Som NB mange deler og nyttar seg av i polemikken mot andre religionar og kulturar. Dette er sjølsagt ei innsnevring og forvrenging av kristendomen. Kyrkja skaper – og har skapt – kultur, men berre fordi ho har forkynt og praktisert levande og vedkjennande tru. Kristendom og kyrkje skal ikkje instrumentaliserast som «nyttig» for andre formål. Igjen: Her er eit oppgjer å ta langt inn i kristne krinsar og utover i samfunnet.

Mykje av dette har vore ytra før på denne bloggen. Så langt er det stadfest i det vi har sett i rettssaka.

carpe diem: studiar mm

Tida før og etter Stille vike og Påske er tett i kyrkje- og klosterlivet, så bloggen har hatt nedsett puls, men lever stadig. I dag tidleg kom eg til Stranda, som fyrste fase i ein studie- og skrivebolk. Skal – som i fjor og året før – vere med på Velledalenseminaret (torsdag), saman med ven og velledaling Paul Otto Brunstad. Velledalen er like over fjellet her, i grannekommunen til Stranda,Sykkylven. På veg dit, nyttar eg høve til rask visitt hos mor mi, som blir 90 i sommar og i god vigør; greier seg sjøl og køyrer stadig sin Subaru, skjønt ikkje så lange leier som før.

Seint i går kveld tok eg nattbussen hit frå Oslo; slumra meg oppgjennom surt og kaldt ver i Gudbrandsdalen – og slo augene opp på veg ned frå Strynefjellet, med veldige, snøkvite fjell på morgonblå bakgrunn rett i fleisen. Fantastisk. Våren kom tidleg hit vest, men blei forsinka av ein kjøleg periode som varer enno. Klårt og stille, og marker og lauvskog som hutrar og ventar på å sleppe laus grønfargen.

Etter Velledalen går det med fly via Bergen til Aberdeen (!) – for eg har hyra meg plass på det katolske retrettsenteret på Iona, St Columbas øy, der eg har vore eit par gonger før, for mange år sidan. Dei tilbyr gratis opphald for prestar som kan feire messe for gjester og husfolk der. Og der skal eg skrive meir Newman. Br Haavar Simon (Nilsen) som eit par år har vore i Oxford, etter fem i Frankrike, for å fullføre studiane sine, kjem også til Iona. Vi møtest fredag kveld i dominikanarklosteret i Glasgow og drar vstover derfrå. Etter Iona er det innom Oxford for litt Newman-research og ein visitt i Blackfriars» – klosteret der br Haavar held til. Planen er at han skal assignerast til St Dominikus i Oslo frå hausten av og presteviast der i oktober. Bra med nytt mannskap!

Etter Iona/Oxford vender eg nasen heimover og er i Oslo den 6. mai. Alt: Om Gud vil.

Sist helg (13-15/4), før eg dro hit, leia eg ein retrett for kateketar på den katolske leir- og kursstaden Mariaholm ved Øyern (Spydeberg). Preiker, retrettføredrag og personlege samtalar. Krevjande, men fint.

I dag har eg vore litt i ørska etter ei lang nattbussnatt, men har fått med meg fyrste del av rettssaka mot A B Breivik. Godt at det så langt ser ut til å bli roleg gjennomført, men eg – som sikkert alle – kjenner sorga og alvoret heilt inn i margen. Ein snev av domedag for oss alle.

Alt dette kjem eg sikkert tilbake til.

Ei lett snøbyge kjem svevande innafrå fjorden, men dunstar nok bort før ho kjem hit. April.

poetica: påske II

ein liten påskehumoreske i fullt alvor; saka sett frå Guds synspunkt…

PROSJEKT PÅSKE

Sju dagar på å skape

Tre dagar på å nyskape
for no hastar det!

seier Herren

Har eg sagt A
må eg seie B
eller rettare sagt O(mega)

Vi måtte gjennom dette:
livet
døden
og livet igjen

eg og Adam
og Eva

tru det eller ei

men livet er kome
for å bli!

poetica: påske I

ein aforisme…

ALDRI?

det hende aldri
at univers blei til

før det var der

det hende aldri
at døde sto opp

før Han gjorde det

alt er under
over under

homiletica: påskenatt, st dominikus krk, mark 16, 1-8

Kjære kristne!

Kristus er oppstaden! Ja, han er sanneleg oppstaden!

Den som har vakse opp på ein havkyst, veit korleis det er når gråe skyer og vått vêr har lagt seg over landet og blitt liggjande – og så, plutseleg; eit vindkast, som kjem farande og feiar himlen rein. Kanskje berre ei rift fyrst, men nok til at sola fløymer inn, nok til at du ser alt opplyst, som nyskapt, som for fyrste gong. Du ser himlen, du ser jorda, du ser alt, du ser deg sjølv!

Slik er det med engleorda i evangeliet kvar gong eg høyrer dei:

-Bli ikke forferdet. Dere søker Jesus fra Nasaret, den korsfestede? Han er oppstanden, han er ikke her! Se, der er stedet hvor de la ham!

Å, bror og syster! Ut i denne byen, ut i dette landet, ut blant alle menneska som har innretta seg med tvilen, med vantrua, med døden som herre, som under ei grå, konstant sky, vil eg rope ut, sleppe laus, engelens bodskap som eit stormkast: Han er oppstanden, han er ikke her! Se, der er stedet hvor de la ham!

 Kva er det med oss nordmenn? Etter tusen års kristendom held trua på at døden er det siste, på å breie seg til stadig fleire – som eit skydekke som sig inn over oss, som ein kreftsjukdom  med hissig spreing. Trua på udøyelegdom er jo sjølve krafta og profilen i den kristne trua.  Kristus Jesus, vår Frelsar, kom til jord, og han har  gjort døden til inkjes og ført liv og udøyelegdom fram i ljoset ved evangeliet (2 Tim 1,10), seier apostelen. Og når Paulus står for Rådet, seier han om sin bodskap, som i ein sum: –Eg vert klaga fordi eg har den vona at dei døde skal stå opp! (Apgj 23,6).

Det meste av det vi tek som sjølsagde verdiar i vår kultur, er knytte til trua på menneskets uendelege verd; at vi er skapte i Guds bilete. Og nettopp fordi vi er Guds bilete, er vi skapte til evig liv, til udøyelegdom.  Herren vår sjølv, seier til sine samtidige tvilarar, dei  forfina og skeptiske saduserane, at Gud  nettopp er Abrahams, Isaks og Jakobs Gud. Han er ikkje ein Gud for dei døde, men for dei levande!

Når det kjem til stykket, ser vi at midt i vår tids omfamning av døden som det siste, strevar menneska febrilt, ja, desto meir febrilsk,  etter noko som kan overvinne døden, overvinne tapet, nedbrytinga, undergangen. Men når Kristi evangelium blir borte, er det berre subsituttane, berre sminka, tilbake.  Også hos dei meir filosofiske som meiner seg å ha akspetert Dødens majestet, og liksom har gjort opp med alle illusjonar, kan du kjenne angen av kynismen som sivar ut.

Kjære kristne! I denne heilage påskenatta skal vi fornye vår dåpspakt, gje vårt handslag på nytt til Kristus, til Den levande.  Eg vil seie: -Eg er ein kristen. Midt i denne verda,ja, sjølv midt i døden vil eg seie:

Eg skal ikkje døy, men leva og fortelja Herrens gjerningar!

 

nota bene: Gud, Ola og Kari

Fyrst publisert som kronikk/spalte i Sunnmørsposten, i dag, påskeaftan…

Halvparten av det norske folket trur at døden er siste stoppestad og at det ikkje er noko liv etterpå, i fylgje ein fersk spørjerunde. No surprise, spør du meg. Ola og Kari har alt i lang tid halde på med å kutte banda til tradisjonell kristen tru. Ein må nesten vere kyrkjeleg tilsett for ikkje å våge å innsjå det. Leiande biskop i Den norske kyrkja, Helga Byfuglien, vinkar det bort (Vårt Land, 3. april) med å seie at oppslutinga om kyrkjeleg gravferd syner noko anna. Religionssosiologiske undersøkjingar har nok feilmarginar, men tendensen er tydeleg og har vore det lenge: Kristen livstolking blir stadig fjernare for folk flest, vel å merke i Noreg og liknande land. Gravferd eller bisettjing i kyrkjeleg regi seier i dag ikkje så mykje om kva trusinnhald folk fyller det med. Så mykje meir som at dei nye rituala er blitt nokså tynne og fleksible og kan komponerast med songar og tekster som seier lite om dei åndelege og evige spørsmåla.

Nokon vil kanskje replisere at – sett frå den andre sida – er det stadig ein halvpart av folket som trur på eit liv etter døden. Dei har eit poeng – for etter bortfallet av direkte kristendomsundervising i skulen og nedtoning av kristen tru og etikk i lovverket saman med mykje pågåande kristendomskritikk i media og det offentlege samfunnet, skulle ein tru at kristendomen var endå meir svekka. Den kristne rota er ikkje lett å rykkje opp, éin gong for alle. Likevel er det strutsepolitikk å ikkje ville sjå kva grunnretninga er: Fleirtalet løyser gradvis banda til kyrkja og trua. At mange er med på ulike kyrkjelege og kristne aktivitetar og brukar nokre av dei kyrkjelege sermoniane, endrar ikkje dette. Kyrkja står i lengda ikkje sterkare enn oppslutninga om den regulære gudstenesta med Ord og Sakrament, med den fyldige forkynninga og fullstendige trusoverleveringa. Trusvedkjenninga og den kristne etikken, uttrykt i dei ti boda og i undervisinga til Jesus og apostlane – dersom ein ikkje vågar å bruke desse målestokkane, kjem ein ikkje til rette med kor sterkt eller svakt den kristne trua eigentleg står.

Refleksrekasjonen når desse sakene skal diskuterast, er at når folk forlet trua og kyrkja, er det fordi kyrkja ikkje er flink nok. Hadde berre biskopane, prestane og dei truande kristne vore meir medgjerlege, greie og glade, så ville folket strøyme til kyrkjene og bli ivrige trusvedkjennarar. Majoriteten blir frå begge sider framstelt som meir eller mindre frustrerte og søkjande menneske som dessverre ikkje finn fram eller tek avstand fordi det er så mange dumme kristne. Det ville vere bra om ein omsider frigjorde seg frå denne tankemodellen. På mange måtar liknar det ein slags uavvikla pupertet der ein stadig må frigjere seg frå foreldra, les: kyrkja og kristendomen. Alt har si tid, men no burde ein trygt kunne setje strek for denne evige fjortis-epoken. Folk må ta ansvar også for si tru og sitt tilhøve til Gud. Vil ein erklære seg som ikkje-truande, er det greitt og det må respekterast av alle – også av kyrkja. Men ein kan ikkje få både i pose og sekk; både fristille seg frå trua og kyrkja – og ha dei i bakhanda når det måtte høve. Det er ikkje noko livssyn for vaksne folk. Vil du vere heidning, så sei det og stå for det. Vil du nærme deg trua, så gjer noko med det. Det du kan forvente av kyrkja, er at ho tek seg sjølv og andre på alvor. Og at ho kan svare sakleg på ærlege spørsmål.

Så lat oss konstatere at det norske samfunnet på mange måtar ynskjer å distansere seg frå kristen tru. Mange meiner at der er ingen Gud, ingen himmel, ikkje noko helvete, ingen Jesus som er Guds Son og vår Frelsar, inga oppstode frå dei døde. Og dermed heller ingen grunn til å feire kristen påske. Men det er helst i storbyane det er slik, seier nokon. Ja, det er tydlegast der; men for det fyrste bur etterkvart dei fleste der, og det er som regel der vi kan avlese trendane i tida. Nordvestlandet kjem nok etter.

Som sagt: Det er ikkje lett å rykkje kristendomen opp med rot. Det er som med løvetanna; rett som det er og ofte uventa stikk ho hovudet opp gjennom asfalten og veks villeg, der menneske veit kva dei vil og kva dei vil stå for. Eg er ikkje redd for trua si framtid. Sjølv om ferre trur, vil dei som gjer det, vere meir medvitne og tydelege, og i andre verdsdelar er det vanlegare å tru enn å ikkje tru. Gjennomført ateisme, personleg og kulturelt, krev godt vedlikehald. Det er heller ikkje lett å fortrengje Guds røyst i mennesket. Ho går gjennom jarnteppe og berlinmurar og kviskrar til oss i nattemørkret.

På kalendaren står det Påske. Men kva så?

poetica: Langfredag

FULLFØRT

Fullført

all gru
all skam
all skuld
all angst
all fornedring

du la det
over skuldrene
tungt og heilt

du kom og tok det

opna vegane
rydda landet
jaga skyene

tok tak
inst og nedst
i sjølve døden
og kasta han
ut og bort