carpe diem: på skinner…

…til Oslo. Dro frå Trondheim kl 1525, etter avslutta konferanse ved lunsjtid i dag. Sol, stille og kaldt i Trondheimen, også. I går ettermiddag vitja eg Theodor With (som eg vigde i ektskap for nokre år sidan); lang prat og fin tur bortover høgdene ovanfor Singsaker, ut mot fjorden. Deretter kveldsmesse i St Olav, saman med p Olav Müller – imponerande oppegåande i sin høge alder!  Så kveldsarrangement på konferansen.

Kortversjonen av oppsummeringa er at eg personleg syns eg fekk (uventa) gjennomslag for kritikken av «folkekyrkje»-ideologien, både i smb med «22.juli» og generelt. Særleg dei yngre «teoLOgene» var opne og spørjande. Mitt inntrykk er at landskapet i Den norske kyrkja er ope – både på ein uheldig måte som ei teologisk, ordningsmessig, liturgisk og åndeleg identiteskrise, og samtidig slik at ein merkar ei søkjande haldning.

Eg meiner vi som katolsk kyrkje  har eit ekumenisk bidrag å yte – på ein positiv og balansert måte. Og eg er ei røynsle rikare.

Reklame

officium: tysdag, 4. vike i det allmenne året, frå boka «Mot vranglærarane», av den hl Ireneus av Lyon (matutin)

Ordet blei menneske, og ein son av menneske  blei Guds Son for at mennesket skulle kunna ta Ordet opp i seg og adopterast som Guds son».

Mennesket er kalla til å bli eitt med Gud, til å bli guddomleggjort og oppnå udøyelegdom, med kropp og sjel. Det er Ireneus» store tema, slik det er det for kyrkjefedrene i det heile. Ja, det er sjølve målet med heile frelsesverket.

Difor må Gud bli eitt med oss, slik han blir det i Ordets inkarnasjon og forløysingsgjerning. Han får det som er vårt, vi får det som er hans. Dette er Ireneus» evangeliske «logikk».  Menneskets vesen og mål  kan berre forståast og verkeleggjerast fullt ut i Gud.

Det blir meir og meir viktig å seie det så tydeleg.

discursus: «TeoLOgene» – foredrag, Trondheim: «Folkekyrkja etter 22. juli. Eit ekklesiologisk perspektiv»

Kompaktmanus:

Takk for invitasjon. Eg sympatiserer med LO-tilknyting for prestar og teologar, faktisk, i ei tid der borgarleggjeringa – for ikkje å seie småborgarleggjeringa –av kyrkjene er  sjenerande…

Kloke ord om sjelesorg i etterkant av 22. juli, blir ikkje mi vinkling. Eg meiner at 22. juli i høg grad aktualiserer ekklesiologiske spørsmål – fordi det har med relasjonen mellom folk og kyrkje, mellom stat og kyrkje å gjere. Korleis kyrkja forstår si eiga rolle, heng nøye saman med korleis ho forstår seg sjølv. Utan ein ekklesiologisk refleksjon, kan ein kome til å manøvrere litt i blinde. Farvatnet ser så ope og innbydande ut, men vi treng eit skikkeleg kart for ikkje å gå på skjer og grunnar under den rørande overflata.

Så difor blir mitt tema: ”Folkekyrkja etter 22. juli.  Eit ekklesiologisk perspektiv”.

Fyrst ein ekklesiologiske markør; eit par memento når det gjeld kyrkje og nasjonale kriser.

1.Ver nøkterne i krisetider – eller: pass opp for tomme kaloriar!

Risikabelt for kyrkjene å innkassere stor oppslutning i krisetider. Eg meiner ikkje at oppslutninga er fake, ikkje er reell, eller til og med positiv. Men eg tilrår ei nøktern innstilling, velovervegde slutningar og grep.

Døme:

-Aust-Tyskland. Det blei ingen brei religiøs/kyrkjeleg renessanse, etter murens fall sjøl om kyrkjene var viktige fristader under omveltingane. Aust-Tyskland forblir det kanskje mest sekulariserte landet i verda (etter Noreg, hadde eg så nær sagt, skjønt på ein annan måte).

-Polen. Kyrkja har enda overveldande oppslutning, får vi seie, men langt nær slik ein hadde tenk seg etter Solidaritets siger og kommunismens fall. Situasjonen er svært motsetningsfull, på mange måtar. Nasjonalisme, kapitalisme, katolisisme  – ikkje enkle konstellasjonar..

-Noreg under og etter 2. verdskrig. Stor oppslutning om kyrkja, nytt kyrkjeleg sjølvmedvit. Men: etter krigen; brått slutt. Både på oppslutning og på kyrkjeleg sjølvmedvit/frigjering. Berggrav var djupt desillusjonert, og den aarflotske versjon av reformrørsla vart noko ganske anna ein det ein hadde tenkt seg (både i den opphavlege reformrøsla og i Kirkens Grunn-prega tenkjing under krigen).

Kort sagt: Ei ny, folkeleg oppslutning om kyrkja må for det fyrste takast for det det er: nokså vag religiøsitet. Dei mest positive vil seie: med eit potensiale. Gjerne det, seier eg. Det potenseielle må aktualiserast. Potens må bli akt. Men då må oppslutninga fylgjast opp med substansiell katekese og innføring i kyrkja sine basale livsformer, i teologi, liturgi og kristen spiritualitet. Å sjå på eit slikt anliggande som ringeakt for for folkets spontane religiøsitet, er forhasta.

Mange av dei som tende ljos, og mange av fortolkarane, ville tone ned det eigentleg religiøse, og: å kaste seg i armane på ljospopulismen, utan ein planmessig teologisk kvalifisering av det som rørte seg hos folk, blir fårleg anti-intellektuelt og avteologiserande. Eg minner om at denne foreninga kallar seg ’TeoLOgene’. Altså: Både kyrkja-institusjonelt forstått – og folket må våge den teologiske jobben som no ventar.  Fromme klisjéar er ikkje nok.

Ein institusjon som er altfor rask til å innkassere alle summar på kontoen, og ta all umiddelbar oppslutning, uansett premissar, til inntekt for seg, ber i seg ei djup, indre uvisse. Når firmaet går dårleg, har kunden alltid rett og prisane er alltid låge…  Med integritet og sjølvtryggleik, våger ein å behalde ein kurs. Navigare necesse est, non vivere! for å seie det med antikken.

Eg ser så behovet for ei meir omfattande

2.Ekklesiologisk fokusering.

Sett frå katolsk hald, er det klårt at kyrkja ikkje kan la seg definere berre som bekreftar av generell religiøsitet eller nesten-religisøitet.. Kyrkja er ikkje ein institusjon for betene folk; behovet for høgtid for ritual eller kva det kan vere. Alt dette – generell religiøsitet, ritual og høgtidsbehov – har sin plass, men i ein større økonomi, ei større samanheng, i ein bestemt samanheng for å vere meir presis ekklesiologisk: Nemleg som ein del av kyrkja sitt liv som trusmessig, liturgisk, sakramental og diakonal fellesskap. Kyrkja er ikkje primært ein institusjon vis -avis folket, eit slags overbygning over folkelivet, samfunnet eller kulturen. Kyrkja er ein fellesskap, eit folk. Guds folk. Felleskapen kring Kristus. Dei som er ’kalla saman’, for ikkje å seie ’kalla ut’ (som Israel frå Egypt), ho er ja, nettopp: ekklesìa! [av det greske «ek-kaléo«, kalle ut].

Kyrkja er ikkje berre dei døypte, men dei døypte som vedkjenner trua, fordi dåp og trusvedkjenning høyrer saman, og som er samla kring feiringa av evkaristien/messa/nattverden. I det minste døypte som er dregne inn i ein dynamikk fram mot vedkjenning av trua, fram mot altaret. Kyrkja etter 22. juli må våge å seie dette. Tale eksplisitt om trua og om nattverdfeiringa. Vettugt, pedagogisk, sjelesygerisk – men dermed også teologisk, med kateketisk og forkynnande vilje.

Dåpen er eit initiasjonssakrament, ikkje berre ei individuell eller isolert akt. Dåpen – og for katolikkar og ortodokse også konfirmasjonen eller krismeringa – innlemmer i den nattverdfeirande kyrkja, og forvaltinga av dåpen må synleggjere og drive fram denne intensjonen. Eit av dei store ekklesiologiske jordskjelva kjem difor når dei døypte normalt sett ikkje lenger er kommunikantar – noko som kom med den johnsonske vekkjinga for den norske statskyrkja sitt vedkomande. Dåpen blir ein eisam planet, riven ut av sitt solsystem, borte frå si sol, Kristus, borte frå den fullstendige, sakramentale og kyrkjelege fellesskapen.

På denne torsoen har ein så konstruert ein dåpsteologi eller dåpsideologi som så å seie lever sitt eige liv. I dag kan det sjå ut som om rite de passage – elementet tek heilt over, dåpen som rein velsigningshandling, på skaparplanet. (framandt for oldkyrkjeleg teologi og dei klassiske dåpsliturgiane)..

Ein ekklesiologi sentrert rundt feiringa av Ordet og Nattverden, er også den lutherske, må eg få lov å minne om. CA: ”Kyrkja er forsamlinga [ekklesia] av dei truande der Evangeliet vert rett forkynt og sakramenta rett utdelte”. Ikkje berre som eit abstrakt prinsipp, men som eit sosiologisk fenomen, ein kollektiv praksis: Rett og slett feiringa av den fullstendige messa. Dette er det normale livet for ein kyrkjekristen, dette blir han eller ho døypt til, dette er kyrkja.

Dette er også underteksten i Den vesle katekisma – som kateketisk instruerer ’vanlege kristne’ om korleis dei skal leve i denne kyrkjelege røyndomen; etisk, trusmessig, sakramentalt og liturgisk. Det er dette som er folkeleg kristendom, slik Luther ser det – i fullt samsvar med allmenkyrkjeleg/katolsk tradisjon.

Eg vil rå til og ynskje at ein gjenoppdagar og anvender berekrafta i denne visjonen, og dermed den folkelege berekrafta i kyrkja sitt sakramentale og liturgiske liv. Ofte er nyare liturgireformar prega av halvgod middelklassepoetikk; pen, mjuk og passe borgarleg.

I sin spiritualitet og i si livstolking bør kyrkja i dag bli meir nøktern, mindre overstrøymande, mindre overkompenserande i sin lengsel etter å inkludere alle, enten dei vil eller ikkje – noko responsen på det siste kyrkjevalet viser. Vi treng ei meir sakleg, mindre paternaliserande instilling. Kyrkja skal vere open for alle – men også respektere folks val. ”Drep meg, herre konge”, heiter det i soga, ”men ikkje med graut”. Også nåden har sin økonomi, sin veg, sine etappar..

Altså: Kyrkja bør bli meir nøktern sjelesyrgerisk og i sin spiritualitet  – men gjerne meir radikal i sitt sosiale, diakonale og poltiske engasjement. Eg støttar difor biskop Jørgensen i nord og biskop Pettersen i sør i deira utfordringar til oljebransjen og norsk resusrpolitikk. Meir av det. Her bør den katolske kyrkja kome meir på banen.

Summa: Vi kan møte framtida også etter 22. juli, best ved å forså kyrkja ikkje som eit nasjonalt/statleg terapeutisk nettverk, men som eit nettverk av levande, feirande og tilbedande forsamlingar, samla kring Han som er Den oppstadne! Det vil ha størst impact, både eksistensielt, sosialt og – ikkje å forgløyme! – i det evige perspektivet.

carpe diem: Til Trondheim

På veg opp Gudbrandsdalen med ettermddagstoget frå Oslo. Skal delta på ein konferranse arrangert av TeoLOgene (LO -tilknytt presteforening for DNK) med tema: «Folkekirken etter 22. juli». Dei andre talarane er Helga Byfuglien, Tor B Jørgensen, Solveig Fiske og Tor Singsås. Så her er ein topptung folekyrkje-delegasjon saman ein dominikanar-klegg.

Har gitt meg sjølv fylgjande emne: «Eit ekklesiologisk perspektiv». Det foregår på eitt eller anna Rica- hotell, så der er eg innlosjert. Retur tysdag.

Nidaros – her kjem eg. Fin togreis, som vanleg.  Vinstra akkurat no…

officium: 28. jan, festen for den hl Thomas Aquinas OP (+1274), frå ei førelesing over Apostolicum (matutin)

Den hl Thomas Aquinas var dominikanar/preikebror; tradisjonelt ansett som  kyrkja sin normalteolog….

«Kvifor var det naudsynt at Guds Son leid for oss? Det var særs naudsynt. og vi kan gje to årsaker til det: For det fyrste for å gje oss eit botemiddel mot synda, for det andre for å gje oss ein modell og handle etter».

Dei store tematikkane i kristentrua er utvikla gjennom historia og overleveringa frå apostolisk tid og fram gjennom oldkyrkja, inn i mellomalderen. Så òg med trua på Jesu død som ein soningsdød, «eit botemiddel mot synda».  Mange har lett for å tenkje at dette var noko som blei eit viktig tema fyrst ved Reformasjonen. Slik tenkjer ein på båe sider av konfesjonsgrensa, i land der den katolske kyrkja er minoritet.

Thomas er meir enn den intellektualistiske skolastikaren vi ofte forbind han med. Han var fyrst og fremst ein teolog og filosof som fører mange straumar saman i eitt, samla, løp. Inn i det katolske, det omfattande: Skrifta, nyplatonisme (Dionysios Areopagiten), Augustin, Aristoteles.

I sentrum står Kristus og hans frelsesverk.

 

 

officium: 26. jan, den hl Eystein, erkebiskop av Nidaros (+1188), frå «Passio Olavi» (matutin)

«Medan eg tala, vaks kreftene, og heilt uventa heldt eg ei lang preike, som vanleg…»

Førestellinga om at katolske preiker alltid skal vere korte og lette, er ein seig myte. Biskop Eystein syner seg her som ein verkeleg biskop, ein medlem i den eigentlege ordo prædicatorum, episkopatet. Ein biskop er – som etterfylgjar av apostlane  – nettopp ein predikant. Eystein var også ein sterk representant for den kyrkjelege fornyingsrørsla på 1100-talet og framover, Libertas Ecclesiæ, gregorianismen.  Den norske katolske kyrkja fekk ein høg profil i og med oppretting av erkesetet i Nidaros.

Episoden det her er vist til, er biskopens fall frå eit byggestilas på domkyrkja, sjølve Olsokdagen. På den heilage Olav konges forbøn blei han lækt frå skadene; fyrst så pass at han kunne kreke seg med i prosesjonen og messa og halde si preike, og så gradvis bli betre til han blei heilt frisk.

«Kva mennesket er, kva for adelskap som ligg i vår natur, kva kraft det levande menneske kan eige,har Paulus vist framfor alle».

Sjeldan tenkjer vi over for ein enorm innverknad apostelen Paulus har hatt på verda og historia. Menneskeleg tala, var det han som gjorde at kyrkja ikkje forblei ei sekt innan jødedomen, slik ho fyrst blei oppfatta. Han opna, teologisk og apostolisk, opp døra til det universelle ved Jesu messianske gjerning og i kyrkja sin misjon.

Det universelle er ikkje berre eit abstrakt prinsipp, slik ein har prøvd å hevde det i moderniteten etter Opplysingstida. Det er ein røyndom fordi alt og alle er skapt av den éine Gud og fordi Kristus har gjenløyst og forbrødra heile menneskeætta og gjeve oss den universelle/katolske fellsesskapen som er kyrkja.

Paulus blei omvend på sin Damuskus-veg – han blei eit nytt menneske, fekk ei ny retning, eit nytt oppdrag. Forfylgjaren blei apostel. Men Gud brukte nettopp dei gåvene og den personlegdomen han hadde hatt som Saulus: Hans  iver, hans intellektuelle og kulturelle skulering  – som jødisk teolog, som romersk verdsborgar, som kjend med den antikke filosofien. Han kunne opptre i synagogen, i keisarlege fora og på Atens Areopagos. Herrens «Mr Crossover»!

Han var også mystikar. Han blei slått til jorda og blenda av han som er Ljos av Ljos og Gud av Gud, og reist opp til ei fullstendig overgjeving til han. Han døydde og stod opp, han blei eitt med Kristus, så han kunne seie; –Eg lever ikkje lenger sjølv, men Kristus lever i meg; og: – For meg er livet Kristus, og døden ei vinning, og: -Eg er blitt alt for alle.

 

officium: frå «Innføring i gudslivet», av den hl Frans av Sales, biskop av Geneve (+1622)

«Nei, Filothea, gudslivet øydelegg slett ikkje noko dersom det er ekte. Hindrar det nokon i deira rettmessige yrkesutøving, er det utan tvil uekte».

Den heilage Frans av Sales førde ein utstrakt korrespondanse som  åndeleg rettleiar. 1600- talet kom med ei sterk oppvurdering av dei vanlege yrka og livsformene som fullverdige kristne livsformer – som i den protestantiske reformasjonen. Ein kunne realisere kallet til å bli helgen også utan å gå inn i klosterlivet.

Reformasjonen gjekk til det motsette ytterpunktet: Å avskaffe og ringeaktet klosterlivet. Det er eit like stort tap for kyrkja.

Livsformenen er mange. Kallet er det same.  Vi treng kvarandre.

officium: måndag, 3. vike i det allmenne året, frå Vatikan II -konsilet, dokumentet «Gaudium et spes» (Glede og von) (matutin)

«Slik Gud i gamal tid kom sitt folk i møte med ei kjærleikens truskapspakt, slik kjem Frelsaren åt menneska og Brudgomen åt kyrkja kristne ektefolk i møte gjennom ekteskap-sakramentet».

Ekteskapet er ei truskapspakt, og dermed eit teikn på Guds truskap til kyrkja, ja, til alle,  når det blir feira og levd av døypte og truande menneske. Eit sakrament er nettopp eit verkekraftig teikn, eit symbol som gjev del i det det symboliserer. Eit Kristus-nærvere, ei Kristus-liv.

Kjærleik og truskap høyrer saman, fordi kjærleiken held ut alt, trur alt, vonar alt, toler alt (1 Kor 13). Til skilnad frå den egoistiske «kjærleiken» som alltid jagar vidare til noko nytt å forbruke, og bli lei av.

Verda i dag er full av symbol og teikn på dette. Konsum-«sakramenta» er mange. Men verda rundt oss lengtar samstundes etter å sjå eit anna teikn; truskapens mysterium, einskapens sakrament.

carpe diem: dominica, herrens dag.

Sundagssola skin øvst på tårnet i klosterkyrkja, midt i mot vindauget i cella mi. Sundag morgon, den beste tida i vika. Slik har det alltid vore for meg. Dagen då «menneskeverda» må dra seg attende. Den heilage dagen set ei grense for krav og forventingar, for «problem», ’tiltak» og kloke trivialitetar, for inngrodd pessimisme og andpusten optimisme. Ingen kommitemøte eller brainstormar. Fred i dag.

Til overmål har himlen klårna etter snøfokk og lågt skydekke eit par dagar. Rein dag, med lett snø. Dei enorme, nakne asketrea i hagen står høgtidlege «på stedet hvil», vaktar mi borg.

Laudes (morgonbøna) sundag morgon -litt seinare og litt vaknare enn på kvardagane – er fylt av glede, av overskot. Laudes, særleg sundag, er å sameine  seg med Guds skaparverk, å fornye venskapen med alt som er, å overvinne den djupe framandgjeringa som fylgjer den menneskelege eksistensen, både i høve til naturen og til det sosiale livet. Som eit laug i friskt vatn, som eit bad av ljos, når eg syng i korstolen, saman med brørne:

Lov Herren, alt hans verk… alle hans englar, sol og måne, regn og dogg, eld og varme, doggfall og snøstorm, netter og dagar, de kjelder, alle slags villdyr og bufe, alle menneskeborn, de Herrens prestar, de heilage og audmjuke av hjarta, Ananja, Asarja og Misael – lovsyng og opphøg han i æva!» (utdrag frå Dei tre mennenes song (Dan 3,57ff).

Eller: Hans herlegdom omspenner jord og himmel. Ny kraft og styrke gjev han sitt folk, til ære for alle hans vener, for Israel, det folket som står han nær»(Sal 149).

Ved trua er vi óg Guds Israel. Og får stå han nær.

Stille timar no. Ein klausur i tida. Snart er det høgmessa. Ekklesia, Guds forsamling, med Den oppstadne i sin midte. Omgjevne av jubel.

Åndeleg fattigdom – det er å vere utan sundag.

officium: laurdag, 2. vike i det allmenne året, frå «Mot vranglærarane» av den hl Ireneus av Lyon (matutin)

«Offer er altså ikkje i seg sjølve blitt avskaffa, offer fanst det den gongen, offer finst det no; Israel-folket bar fram offer, kyrkja likeeins».

Ireneus siktar til evkaristien (nattverden, messa) -som på ein heilt sjølsagd måte blei kalla «offer» frå tidleg kristen tid. Fordi «evkaristi» nettopp er ei «takkseiing», framboren til Gud, ei «velsigning» av Gud, etter jødisk førebilete og terminologi. «Evkaristi» var noko ein «gjorde», ei liturgisk handling, samstundes som ein kalla sjølve nattverdgåvene, Kristi kropp og blod, for «evkaristi». Brødet og vinen blir kalla evkaristi » når Gud blir påkalla over det», seier den hl Ireneus i den same teksten.

I messa både mottek og framber vi Kristus ; «vi ber fram for [Skaparen] det som er hans», held Ireneus fram. Du tek imot når du takkar. Du blir velsigna av Gud når du velsignar Gud.

Mange kristne er blitt framande for den opphavlege kristne og kyrkjelege realismen i sakramenta og liturgien.  På tide å gjenoppdage det.

poetica: Vinter

VINTER

 

døyvd blå

er januardagen

når sola berre kviler

på kanten av horisontane

og smyg seg lågt

over åsane

 

nokon har rulla ut

ein kjøleg duk

over alle flater

 

gråe og gotiske

står alleane

og let prosesjonar

av « homo sapiens»

skride til sine

kalde messer

 

nakne er vi

i denne lange timen

mellom død og liv

 

bøye seg under frosthanda

halde ut

    (Oslo, i dag)

officium: torsdag, 2. vike i det allmenne året, frå Brevet til diakonen Ferrandus fr den hl Fulgentius, biskop av Ruspe (matutin)

«Når vi gjev uttrykk for at vi ofrar våre bøner gjennom den evige presten, vår Herre, sannar vi at han verkeleg har vår menneskenatur i seg» [Hebr 9, 5,1].

Ein prest blei i Israel alltid teken av folket. Så òg med Kristus. For å vere vår prest og mellommann mellom Gud og oss, måtte han vere éin av oss. Han stig fram for Faderen i vår stad; han eitt med oss, vi eitt med han. Difor avsluttar kyrkja alltid sine bøner: «Ved Kristus, vår Herre..», eller: «I Jesu namn».

Vår forbedar er ikkje berre ein passiv «funksjonær», men ein som kjenner på kropp og sjel alt det menneske har trong for å legge fram for Gud. Han går aktivt i bresjen for oss. Våre bøner når Faderen med full styrke. Og trengjer inn i hans hjarte.

Heilt inn.

officium: onsdag, 2, vike i det allmenne året, frå Det 2. Vatikan-konsil; «Lumen Gentium» (Ljoset for folkeslaga)-dokumenetet om kyrkja (matutin)

«Guds frelseplan omfattar også dei som erkjenner Skaparen, fyrst og fremst muslimane som vedkjenner Abrahams tru, og som saman med oss tilbed den eine, miskunnsame Gud, han som på den yttarste dagen skal døme alle menneske».

Konsilet omtalar Islam etter å ha omtala den gamle pakts gudsfolk, Israel, som  står kyrkja aller nærast. Her ser vi klårt at det dreiar seg om tru på den éine og same Gud – som skapar og som domar. Kyrkja ynskjer å gjere klårt at einkvar oppriktig og alvorleg søken etter Gud skal møtast med respekt og kan vere ein etappe på vegen til frelse.

I dagens samfunnsklima er det grunn til å minne om dette.

officium: tysdag, 2. vike i det allmenne året, frå «Antonius» liv» av den hl Athanasios

«Sambygdingane hans og dei lærde mennene i hans omgangskrins, så korleis han levde og kalla han «Guds ven». Dei fyrste helsa han som «son», dei andre som «bror».

Den hl Antonius einebuar, alle munkars far, selde den 800 mål store jordeigedomen han ervde frå foreldra samt ting og tang elles, og gav pengane til dei fattige. I kyrkja, dit han gjekk ofte, hadde han ein dag høyrt lesinga i liturgien frå evangeliet: «Vil du  vera  fullkomen, så gå og  sel det du eig og gjev det til dei fattige. Då skal du få ein skatt i himmelen. Kom så og fylg meg!» (Matt 19,21) .

Han levde fyrst som eremitt ikkje langt frå huset til foreldra, så landsbyfolket og grannane visste om han og møtte han. Legg merke til at hans livsform vekte respekt og forståing. Han levde i ein kultur som verdsette det asketiske livet. Den radikale, evangeliske livsforma, særleg det eigedomslause og sølibatære einebuarlivet, hadde sin plass i heilskapen. Munken blei ikkje sett som ein livsfjern raring og samfunnsfiende. Slik det ofte har vore i vår kultur etter Reformasjonen og Opplysingstida med si vekt på det borgarlege livet og den materielle samfunnsnytten.

Til stort tap nettopp for samfunnet.

nota bene: ultralyd

For tida pågår det debatt om offentlig tilbod om ultralyd for alle gravide. Det er tankevekkjande og skræmande. Eg blei glad over å sjå at «Klassekampen» på leiarplass i dag avviser framlegget, nettopp fordi det fører oss endå lenger ut i sorteringssamfunnet. Dette er nye og viktige tonar på venstresida, og kanskje eit varsel om at politikken med uavgrensa fridom for det sjølrealiserande individet ikkje lenger er så sjølsagd «progressiv», men heller ei ekstremform av politisk og etisk liberalisme.

Leiaren av den etiske nemda i Legeforeninga, Trond Markestad, er ute med eit innlegg i Vårt Land der han, modig nok, seier at heile ultralydgreia har med påvising av Downs syndrom å gjere. – Og sjølsagt då med sjansen til å fjerne fosteret. Men det vågar han ikkje å setje ord på. Han skisserer berre dei vala samfunnet må ta, med tanke på å avvege mellom individuell sjølråderett og samfunnets ynskje om moralsk standard og rettferdig fordeling av «helsegoder». Sjøl tek han ikkje stilling. Noko som dessverre er altfor typisk for legestanden; dei ser seg primært som samfunnets lojale funksjonærar og toar sine hender.

Hos Markestad kan det sjå ut som om samfunnet står for etikken mot den individuelle valfridomen. Men: Samfunnet opptrer i desse sakene ikkje som ei konservativ, etisk bremse mot radikal individualisme.  Samfunnet sjøl fremjar aktivt den etiske liberalismen og dispenserer både seg sjøl og dei individuelle borgarane for etiske forpliktingar i høve til det menneskelege embryon (fosteret).  Markestad set rett nok ord på eit smerteleg faktum som det nesten ikkje har vore lov å snakke om: «I dag har fosteret ingen rettigheter bortsett fra at svangerskapsavbrudd etter 12. svangerskapsuke må godkjennes av en abortnemnd.» Konstaterer Legeforeninga.

Eit nytt  menneskesyn gjer seg gjeldande med stadig større kraft i samfunnet vårt, som ei fylgje av logikken i abortlova.  Legeforeninga registrerer dette. Men kva meiner ho eigentleg om det?  Den kyniske nøytraliteten ser ut til å vere leiestjerna der.

Ultrataust.

officium: måndag, 2. vike i det allmenne året, frå»Brevet til efesarane» frå den hl Ignatius, biskop av Antiokia (matutin)

«Legg vinn på å koma ofte saman for å feira Guds evkaristi og lovprisa han».

Ignatius er ein av dei apostoliske fedrene, altså frå den fyrste tida etter apostlane. Hans skriv sine brev undervegs til Roma, der martyriet ventar.

Ignatius-breva syner med stor klåreik kor tidleg kyrkja var ordna med biskopar, diakonar og presbyterar/prestar, kor tydeleg den sakramentale realismen var, kor viktig den liturgiske feiringa var. Den lokale kyrkja ( i Antiokia, i Efesus, i Korint, i Roma osv..) er forsamlinga rundt biskopen, med diakonatet og presbytarkollegiet. Samla og manifestert framfor alt i den evkaristiske feiringa, feiringa av messa, av Ordet og Nattverden, særleg på Herrens dag (sundag), men også elles.

Oldkyrkja kan ikkje forståast utan at vi skjønar kor sentralt dette var i kyrkja og den einskilde sitt liv.

Aksen som alt dreiar seg rundt. Også i dag.

homiletica: 2. sundag i de allmenne året, st dominikus krk, joh 1,35-42

Kjære kristne!

Den fyrste tida i det allmenne liturgiske året som vi no har byrja, mediterer kyrkja på Jesu persons mysterium: Kven er han som vart fødd julenatt? Han som vismennene tilbad? Han som seinare blei døypt i Jordan? Han som gjorde vatn til vin i Kana i Galilea?

Det får vi, slik som hans fyrste vener, vite ved å bli hans disiplar, hans elevar, hans læresveinar. Johannes døypar opnar døra inn i dette store rommet når han seier: – Se, der er Guds lam! Det var ein messiastittel – og ein jøde visste at det stod om Messias i Jesaja-boka:

-Han let ikkje opp sin munn, som lammet dei fører bort til slakting og sauen som teier når han vert klypt, han lèt ikkje opp sin munn  (Jes 53,7).

Når Johannes sa: -Se der, Guds Lam, då visste dei at her er kanskje Herrens lidande tenar, Herrens lidande messias, han som skal gje sitt liv til løyspenge, til sonoffer for folket og for verda.  Nettopp det same skriftordet var det den etiopiske hoffmannen sat i vogna si og grunna på, like etter den fyrste pinsedagen i Jerusalem. Diakonen Filip steig opp i vogna til han, og utfrå dette skriftordet forkynte han evangeliet om Jesus for han (Acta 8,27ff). Brør og systre; vi ser korleis bodskapen om Jesus, om messias,  som Frelsaren, står ved inngangen til trua, ved inngangen til disippelskapen; vi ser kor viktig dette var for kyrkja heilt frå starten. Han er Lammet, han er Forløysaren. ”Han er Frelser min”, syng vi i julesongen.

Ved at denne bodskapen slår inn i Johannes-disiplane, dei to brørne, Simon og Andreas, startar deira disippelvandring med Jesus. Dei går frå ’forløparen’ til messias sjølv, frå ’brudgommens ven’ til brudgommen, frå ’røysta’ til Ordet. Dei blir Jesu disiplar, Jesu læresveinar. Dei blir ikkje ståande å gruble, å lure; ’kanskje vi skal vente til neste anledning?’  Nei, dei fylgde etter han med éin gong. Så skjer det fyrste møtet: Han snur seg, ser dei, og spør: –Hva søker dere?

Det er faktisk akkurat det spørsmålet kyrkja stiller til katekumenane, ja , også til foreldra som kjem med borna til dåp; likeeins til alle som skal gå inn i klosterlivet: –Hva søker dere? Det viser oss at å gå inn i kyrkja, handlar om disippelskap, om ettterfygjing. Å vere kristen, er å vere ein disippel, ein lærling. Det er å søkje Kristus, Messias! Å lære han å kjenne, skjer ikkje gjennom teori, forelesingar og bøker fyrst og fremst,  men gjennom handling, liv og fellesskap. Ein jødisk disippel levde saman med sin rabbi, sin lærar. Difor spør dei: –Rabbi, hvor bor du? For dei skal bu saman med han, leve med han, dele måltid med han, vere under same tak, lytte til hans ord, etterligne hans praksis, gjere som han. Difor seier han: -Kom og se. Og så står det: De kom da med og så hvor han bodde, og ble hos ham den dagen…

Kjære vener! Vegen til trua går ikkje berer gjennom tanken, men gjennom praksis og handling, gjennom kroppen, gjennom blikket, gjennom fellesskapen, gjennom oppbrotet, gjennom ”beredvilligheten”, gjennom det å halde seg klar og parat når Messias kjem gående forbi, som det stod. Vegen til trua går gjennom å lytte og lære. Ikkje lytte slik ein lyttar til ord som berre passerer sinnet, som surrar rundt oss. Nei, å høyre/å lytte i Bibelen, er å skjerpe seg, å fokusere, å innstille heile sitt liv på å motta bodskapen. Det er også grunnen til at katekumenane i oldkyrkja blei kalla ”høyrarar”. Dei som høyrer. Det er også djupt bibelske at det å lytte og det lyde er same ordet.

Det er nettopp det vi høyrde også i forteljinga om Samuel. Straks han høyrde orda: -Samuel, Samuel!, spratt han opp frå søvnen og svara: –Tal, Herre, din tjener hører! Denne grunnleggjande innstillinga, å vere open, parat og lyttande, var med han heile livet og gjorde han til profet, gav orda hans innhald; Herren var med han og lot ikke noen av hans ord falle maktesløse til jorden, høyrde vi.

Brør og systre!

Å finne trua, å bevare trua, å vekse i trua – det kan vi berre ved å bli og forbli disiplar. Ved at vi ikkje har tyngre bagasje i livet enn at vi er klare til rask omsnuing når Herren går forbi, at vi er klare når det lyder: Go gate! Boarding pågår! Ved at vi går dit der Kristus bur, der han dveler: I kyrkja; med messa, med tabernaklet.  Ved at vi lever i den kyrkjelege felleskapen, i Guds folk og familie. Ved at vi – i alt dette – er lydhøyre, lyttar til Ordet, i skriftlesing, undervising, studium og meditasjon; lyttar med heile oss. Slik at det formar vårt liv.  Denne konsentrasjonen på Gud – berre ved å ha den, vil menneske kunne bli Kristus-truande og kunne vedvare å vere det i dag. Jesu spørsmål utfordrar oss heile tida: –Hva søker dere? Kva vil du, eigentleg? Det krev den forfriskande og fornyande askesen som er ei forutsetning for kontemplasjonen, for den betraktande merksemda på Gud.

Slik Jesus sa til ein annan av sine disiplar, til Maria i Betania, der ho sat lyttande ved hans føter:

Eitt er nødvendig. Maria har valt den gode delen, og den skal ikkje takast frå henne! (Luk 10,42)

Alt anna kan du misse.

officium: fredag, 1. vike i det allmenne året, same skrift (matutin)

«I venleik og samklang skaper Visdomen éi verd og éin verdsorden».

Den bibelske Visdomen og det greske Logos, Ordet, verdsfornufta, er eitt og det same for kyrkjefedrene. Guds nærvere i skaparverket, hans immanens. Så gløymt av oss som av Opplysingstida har blitt pressa inn i deismens bleike sfærer, og derfrå ofte inn i ateismen. Gud blir «Gud», eit ord.

Men han er meininga, harmonien, heilskapen, kosmos, i alt som er. Når vi fornektar og bryt ned dette, kan ingen hindre at verda og verdsordenen fell frå kvarandre i medvitet vårt. Ateismen er eit terroråtak på verdsbygninga.

torsdag: torsdag, 1 . vike i det allmenne året, frå den hl Athanasios» bok «Mot heidningane» (matutin)

«Han, Faderens allmektige og fullkome  helilage Ord, han som stig ned til alle og overalt utfaldar si makt og opplyser alt, både det synlege og det usynlege, innesluttar alt i seg sjølv og held alt fast».

Skaparen, som også heidningane anar og påkallar, er nettopp Ordet, Ordet som blir menneske, Jesus frå Nasaret. Guds forsyn, majestet  og allmakt er ikkje berre noko opphøgd og fjernt. Den skapande og oppretthaldande Gud er nær i alt det han har skapt. Han styrer det frå innsida, så å seie. Fordi han er Ordet som alt er skapt ved, og fordi han har teke skaparverket på seg i inkarnasjonen.

Gud er djupt identifesert med sine skapningar.