nota bene: Ekstrem anti-ekstremisme

Fyrst publisert som kronikk i Sunnmørsposten (s 3), laurdag 30/7-11…

Tida framover blir naudsynlegvis ei tid for ettertanke, refleksjon og ordskifte for å prøve å forstå det som hende i Oslo og på Utøya den 22. Juli. Breiviks eigen motivasjon, ideologisk,, så vel som kjenslemessig og personleg, må klårleggjast, så godt som råd. Likeeins den historiske, kulturelle og samfunnsmessige samanhengen i det heile. Kva slags intellektuelt og moralsk klima er det vi lever i, sett i ljos ev denne sjokkhendinga?

For å kome nokon veg med dette arbeidet, er det viktig å justere sine vante måtar å tenkje på. Nettopp noko av det uventa og sjokkerande ved den 22. Juli, var at  vi fekk bruk for andere tankar og tolkingar enn dei innarbeidde. Gjerningsmannen og hans tankar var ikkje den dei fleste rekna med: Ein svartmuska, muslimsk skurk, men tvert om ein ljos og atletisk nordmann frå beste vestkant, eit nordisk ikon.  Innsikten om dette uventa burde gje tilstøyt til å utvide både tenkjing og terminologi i den vidare analysen. Men det er svært lett å gli inn i oppgåtte løyper.

Ei av dei er ”ekstremisme”. Heilt klårt at Breivik går lenger enn sine verste meiningsfeller, i teori, og særleg i praksis. Men dersom vi berre ser han som ”ekstremist”, utan å sjå  det saklege innhaldet i det han står for, blir det feil. Heilt dominerande i Breiviks kampanje er aggresjonen mot islam og muslimar og gløden for å stogge muslimsk innvandring og dermed  demografisk og kulturell invasjon av Europa. Nokre kommentatorar underkommuniserer dette, og legg vekta på hans ekstremisme, rett og slett.  Ved å bruke generelle karakteristikkar, kan vi, medvite eller umedvite, kome til vri merksemda i  den retninga vi ymskjer. Det er inga overdriving å seie at norsk opinion  lenge, og med høg temperatur, har vore prega av sterk innvandringskritikk og kraftig skepsis til muslimar og deira religion. Einsidig fokus på ektremisme har fått skribentar til å framstelle Breiviks idéar berre som ein variant av det same. ”Eigentleg” er han av same slag som islamistane – og slik stemninga lenge har vore her tillands, er det ikkje alltid folk er så nøye med å presiseringane. Kritikk av islamisme kan fort gli over i aggresjon mot islam, i alle fall i kortfatta kommentarstoff og summariske meiningsytringar. Den ekstreme antiislamisten og antimuslimen Breivik blir berre ”ekstremist”, den blonde nordmannen ein forkledd orientalar.

Slik oppretthelde ein fiendebileta og immuniserer seg mot sjokket; han er ein landsmann av oss. Alle muslimar er ikkje terroristar, men alle terroristar er stadig muslimar. Eigentleg.

Ei anna tankeløype er å kalle alt for ekstremt som er annleis enn oss og som vi ikkje likar. Det er blitt vanleg å  vere motstandar av absoluttar og utopiar.  Då tenkjer ein ikkje over at vi stadig refererr til våre eigne absloluttar, ikkje minst i innvandrings- og islamdebatten. ”Demokrati”, ”åpenhet”, ”likeverd”, ”vår liberale samfunnsform” – vi høyrer orda framførte i  debatt og talar, på ein måte som seier at dette er umisseleg og viktig. Det er eg samd i, for min eigen del, men vi bør vere ærlege og klårtenkte nok til inmnrømme at vi alle har absoluttar og overtydingar. Og utopiar? ”Det åpne, inkluderende ”samfunnet, med plass for alle – er ikkje det òg ein utopi? Det utopiske er ikkje berre det fullstendig urealistiske samfunnet, illusjonen og luftslottet. Det er å ha eit samfunnsideal, eit mål og ein visjon for kulturell og politisk innsats. ”I have a dream”, sa Martin Luther King. Det skulle sikkert meir til for å velte rasesystemet i USA, men draumen høyrde med.  Vi treng både absoluttar og motiverande utopiar, og vi treng å gå inn for det med heile oss og med alle våre krefter og evner.

Det tredje tankesporet er semja om at vi ikkje treng idelologiske, og særleg ikkje religiøse, tradisjonar for å skape eit sunt samfunnsengasjement. Vi greier oss med Menneskeretts-erklæringa synest mange å meine, både politisk, pedagogisk og personleg. Då gløymer vi lett at denne erklæringa er blitt til i freistnaden på å finne ein sams grunnvoll i ei splitta verd, slik ho særleg framstod etter den andre verdskrigen, og slik ho stadig framstår, diverre. Dei som utforma og lanserte erklæringa,  gjorde det med ulik livssysnmessig og religiøs bakrunn og ville nettopp finne samlande formuleringar for ”alle menneske av god vilje”. Dei ville slett ikkje avskaffe  sine  eigne tradisjonar eller erstatte dei med ei erklæring. Tvert om er erklæringa ikkje tenkjeleg utan den fyldigare bakrunnen ho har i historiske kulturar og tradisjonar – som, trass all ulikskap, også viste seg å ha noko felles. Noko som kunne vere forpliktande og operativt i arbeidet for fred og rettferd i  samtida og i framtida.

I bearbeidinga og debatten som ventar, bør vi altså prøve å søkje verkeleg forståing og ikkje for raskt falle tilbake i våre eigne fordomar. Det er ekstremt  viktig.

Reklame

homiletica: 18. sundag i det allmenne året, St dominikus krk, Matt 14, 13-21

Kjære brør og systre!

I dagens evangelium ser vi Jesus i ferd med å utøve sin messianske misjon. Messias er Den gode hyrdingen, ja, han er Gud sjølv som kjem som hyrding for sin hjord, sitt folk – i staden for alle dei utrue og duglause hyrdingane og leiarane. Kong David, som er urbiletet på Guds Messias, var jo sjølv ein gjetargut då han blei utvald av Gud ved profeten Samuel til å bli Israels konge og hyrding.

Jesus er ute i marka, i utmarka, så å seie, og store skarer fylgde han. Dei som kjende hyrdingens røyst; som kjende at det var Gud som tala og handla i denne personen, i Jesus; som kjende at Gud ville dei vel og ville ta seg av dei. Det var sjuke, forsømde, fattige menneske, sikkert mange nysgjerrige, også. Dei var forsømde, både åndeleg og materielt.

Det er dette som vekkjer Jesu medynk, som er Guds eigen medynk. Han blei grepet av hjertens medynk då han såg dei, står det. Og han gir seg til å lege dei sjuke. Og så sørger han for at dei får mat. Vi veit også at han tala til dei og underviste folket. Dette var ei  konkret hjelp, der og då, men alt det Jesus sa og gjorde, var samtidig teikn, teikn på Guds frelsesverk. Vi ser det i glimt, i situasjonar i evangeliet – ein dag skal lege alle sjukdomar, stille all hunger, i Guds evige og endelege rike.

Det er Jesu misjon vi er vitne til og får del i kvar gong vi feirar den heilage messa. Ja, hendingane ute i den judeiske ørkenen, eller utmarka, er samanfatta i evkaristifeiringa, i messa:

Jesus talar til oss og underviser oss i Ordets liturgi. Ja, brødet som vert delt ut til folket, er også eit teikn på Ordet, for i Johannes-versjonen av forteljinga seier han: Arbeid ikkje for den føda som tek ende, men for den føda som varer og gjev evig liv. Ein atterklang av orda til Israel som vart metta av manna på si ørkenvadring: Mennesket lever ikkje berre av brød, men av kvart ord som kjem frå Guds munn.

Det store, underfulle måltidet er som ein stor evkaristi. Akkurat som i nattverdfeiringa tek Jesus brødet og dei framborne gåvene, og med blikket løftet mot himmelen, framsa han velsignelsen, det vil seie: Framsa han den stor takkebøna, ei evkaristisk bøn, slik det alltid vart gjort i den jødiske måltidsliturgien. I den romerske kanon, i vår nattverdbøn, høyrer vi ekkoet av dette:

Dagen før han led, tok han brødet i sine hellige og ærverdige hender, løftet sine øyne mot himmelen til deg, Gud, sin allmektige  Fader, takket og velsignet, brøt brødet, gav det til sine disipler og sa: Ta og et alle derav…

Og offertoriet, framberinga av gåvene, er også med. Disiplane tok av det dei hadde, sine jordiske middel, fem brød og to små fiskar, og Jesus seier: Bring det hit til meg. Innsamlinga i messa er ikkje utidig pengemas – det er ei borgarleggjort oppfatning av det heile – men ei liturgisk handling, eit takkoffer. Ved å gje av vårt eige tilbake til Gud, med takk, sannar vi at vi mottek alt av han.

Brør og systre! Det er på denne bakgrunnen vi forstår at brødet og fiskane tidleg, den kristne ikonografien, blir eit bilete, eit symbol, eit teikn, på Evakaristien, på Nattverden. Jesus sjølv er Brødet, Livsens brød, brødet som kjem ned frå himmelen og gir verda liv. Han er Fisken, ichtus, det greske ordet for ”fisk” der intialane tyder: Jesus Kristus, Guds Son, vår Frelsar.

Brør og systre! I den heilage messa møter vi Guds miskunn, Guds medynk med oss, for heile vårt liv: åndeleg, fysisk, sosialt. Han vil gjenopprette og fornye vårt liv, han vil stille vår lengt, han vil gje oss framtid og von.  Det er slik vi alltid skal kome til messa: med vår naud, vårt behov, vår lengt. -Herre, hjelp meg, Herre, lær meg, Herre, frels meg, Herre, høyr mine bøner! Det var slik folket kom til Jesus Messias, til Den gode hyrdingen. Dei sette all si  von til han. Ja, Gud sjølv seier til oss i dag, som vi høyrde i den fyrste lesnaden:

Hvorfor bruker dere penger til det som ikke er brød, og lønnen deres til slikt som ikke metter? Hør, ja, bare hør på meg, så skal dere få spise det som godt er… Vend øret til og hør på  meg, hør, så skal dere få leve!

Og så er det ei verd der ute, ja, midt i blant oss, som treng at vi formidlar Guds medynk, Guds miskunn, Guds eigen lengt etter alle menneske. Vi har ein misjon, vi har ord å gå med, vi har fiskar og brød å bere fram, vi har bøner å be; ja, det er eit enormt behov for forbøn for verda, for alt det menneska rundt oss strevar med og slit med i eit ofte vanskeleg, komplisert og fortvila liv. Menneske med eit evig verd og ei udøyeleg sjel!  Og vi blir bønhøyrde dersom vi bed med noko av Guds eigen, verkelege medynk, ikkje nedlatande, men med eit hjarte fullt av ømleik for menneska og det menneskelege samfunnet. Kalde bøner går rett i golvet, vi må be med av heile vårt hjarte.

Gledene, lengslene, sorgen og angsten til menneska i desse tider, særleg dei fattige og lidande, er også gledene, lengslene, sorga og angsten til Kristi disiplar”, seier Det Andre Vatikankonsil i dokumentet ’Gaudium et spes’ (Glede og von), og det er ikkje noko som er sant menneskeleg  som ikkje gjev gjenklang i deira hjarte. Det vil seie i våre.

Aldri burde det vere så sant som akkurat no.

carpe diem: ekstra runde, Nidaros

Siste oppdrag i denne omgangen, før eg er skikkeleg tilbake i klosteret etter studiepermisjon og sommarrekreasjon: Olavsdagane i Trondheim. Henrik Syse, Paul Otto Brunstad og eg sjølv skal samtale om «Oppvekst i forandringens tid » (måndag 1. aug kl 1630, i Banksalen, Sparebanken1 (!). Ein kan jo seie at det blei «forandring» så det monna i vårt land den siste tida. Det vil nok spele med i det vi skal snakke om. I utgangspunktet var det tenkt som eit framhald av  temaet på Velledalenseminaret i april, om danningsspørsmål. I høgste grad aktualisert av terror-hendingane.

Etter høgmessa i St Dominikus i dag, drog eg rett til Trondheims-toget og for den den kjende, vakre vegen: Langs Mjøsa, opp Gudbrandsdalen, over sjølvaste Dovre, ned i Trondheimen (som er det gamle namnet på Trøndelag) til Nidaros. Eg kviler godt på toget, og fekk også jobba litt. Perfekt reisemåte. No sit eg på hotellromet som arrangørane har innlosjert meg på. Rusla ei tur på byen, innom ein MacDon  og sat der ei stund. Treff alltid folk på toget og  på gata som har spørsmål å stille. Ein student som hadde vore i Assisi og hadde studert  arkitektur i Toulouse, der dominikanarordenens vogge sto.  To katolske jenter, spanske, som ville bli velsigna.

I morgon tidleg skal eg møte Paul Otto her. Mykje å snakke om. Trondheims-kvelden er ljosare enn Oslo-kvelden, men no er det snart natt, uansett.

carpe diem: siste runde, Oslo neste

Ned langs Mjøsa no,  mjuk kveldssol. På veg til Oslo med ekspressbussen frå Sunnmøre. Entra på Stranda tidleg i ettermiddag. Stryn, Grotli, Lom, Otta og nedover dalen. Sykkelen ligg i bagasjerommet.

I går fekk eg meg ein avsluttande topp-tur, ein av dei turane eg har gått mange gonger, køyre safe den siste feriedagen. Frå Fjørstad i Stranda-dalen, opp til Fremste Blåhornet  (ca 1500 moh), ned på andre sida, via Vasset  mot  Opshaug, ein gamal og vakker gard like ved innløpet til Sunnylvsfjorden.  Her er endå tufta synleg etter dn fyrste kyrkja i bygda; ei høgendeskyrkje frå tidleg kristen tid (100o-talet). Kristendomen er gamal her vest.

Etter dagar med regn, måtte eg nøyte meg når det blei godvêr. Nokre skoddeflak dansa og dreiv opp dalane og rundt toppane, men sola sigra. Las Laudes oppi eit stykke og denne salmen stod der i går:

«Herre, til himmelen når di miskunn, til skyene din truskap. Di rettferd er som mektige fjell, som det store havdjup er dine  domar» (Sal 36,6) 

Det er summen av ferien min, på ein måte.

På slutten av sykkelturen, tysdag førre vike, kom eg  til Nordøyane, arkipelet nord for Ålesund, i skipsleia mellom Ålesund og Molde. Øyane i Haram. Haram er både ein kommune – som omfattar også ein del av fastlandet innanfor – eit prestegjeld og ein «gard», eller ei grend.  «Garden» omfattar her, og på Sunnmøre og oftast på Vestlandet elles, fleire bruk. Før den store utskiftinga midt på 1800-talet, låg husa samla i eit klyngetun, nærast ein landsby, med våningshus («stova»), låvar og løer, stabbur, eldhus, torvsjåar, smalefjøsar (fjøs for småfeet/ sauene/ smalen)og kva det elles kunne vere. På Haram låg det ei lang rekkje med store naust nedanfor garden, i ein krans ved den opne bukta, med lange, opplødde støer framfor kvart naust. Før moloen kom, var det dårleg med naturhamner på desse øyane, storhavet står  rett inn mot kysten av breie, lange strandflater, gode for oppdyrking og jordbruk.

I nedste hjørnet av Harams-garden låg stavkyrkja. Ny kyrkje var bygd i 1838, lenger inne på øya. Heldigvis er den gamle kyrkjestaden og kyrkjegarden godt teken vare på.  Bruket som vi kjem frå, heiter Anfinn-garden og vart ikkje flytt ut ved utskiftinga. Det ligg midt i den gamle kyrkjebyen. Vanleg på desse kantar å namngje  bruka etter det namnet som har vore det dominerande gjennom nokre generasjonar.

Vitja også her slekt og vener – takkar særleg Kollbjørn og Ingunn Hellevik på Longva – og sat lange stunder anten i den opne naustdøra i ly for vinden, eller i berghylla ute på Kvernholmen/Ulla fyr, eller på den store steinblokka i Harams-utmarka, lengst i vest, i flomålet:, Berget hass Anfinn – oppkalla etter ein husmann som fekk slå den vesle flata oppå steinen.

Sundag drog eg med Kollbjørn og Ingunn inn til Vår Frue kyrkje i Ålesund og hadde messa og preika  der. Fekk bilskyss til ferja på Magerholm, og sykla så dei siste treogeihalv mila frå Ørsneset i Sykkylven, opp Velledalen, over Strandafjellert og ned.  Og no sit eg her. Det var det.

PS Skal tale på Olsok-høgtid i Sarpsborg (gamal Olavs-by) i morgon, har høgmessa i St Dominikus sundag, er med på Olavsdagane i Trondhein måndag/tysdag. Oslo igjen deretter.

obs: Helsing frå pave Benedikt 16

Denne helsinga vart  opplesen under høgmessa i alle norske katolske kyrkjer sist sundag:

Hans Majestet
Kong Harald V
Konge av Norge

Hans Hellighet pave Benedikt XVI sørger dypt over nyheten om de mange tap av liv forårsaket av de ufattelige voldshandlingene i Oslo og på Utøya. Han ber inderlig for ofrene og deres familier og påkaller Guds fred over de døde og guddommelig trøst til dem som lider. I denne tiden med landesorg ber han om at alle nordmenn må være åndelig forenet i besluttsomt å avvise hatets og konfliktens vei og uten frykt arbeide sammen for å skape en fremtid med gjensidig respekt, solidaritet og frihet for kommende generasjoner.

Kardinal Tarcisio Bertone

Statssekretær 

obs: sjokk, sinne og sorg…

… er det eg, og sikkert vi alle, kjenner etter den forferdelege bombeaksjonen i Oslo og valdshandlingane på Utøya!  Eg oppmodar alle som les denne bloggen, om forbøn og omtanke for alle som er råka – døde, såra, pårørande, for våre styremakter og for land og folk.

officium: fredag, 16. vike i det allmenne året, 2 kor 5 (matutin)

«Livet vårt ligg ope for Gud, og eg vonar at det  òg ligg ope for dykk, slik at de kjenner oss» (v 11)

Det apostoliske livet er eit ope liv. Apostelen lever eitt liv, for Gud og menneske. Der ligg hans integritet. Det samla livet. Vi er ofte redde for at andre skal kjenne oss. Dess meir vi har å løyne, dess reddare er vi. Ingen er heller så engsteleg for å misse noko, som den som eig mykje. Sensasjonspressa nærer  seg av folks altfor vidløftige privatliv. Lev eit ope liv, så slepp du at andre opnar det.  Gjer ingen ting i det dulde, så slepp du at det blir ropt ut på hustaka. Skrift dine synder for Gud og din skriftefar. Ver ikkje redd for å vise andre dine sår og veikskapar. Ha vener som du stolar på og trur deg til.

Det opne livet er det frie livet.

officium: torsdag, vike 16 i det allmenne året, 2 kor 4,5-18 (matutin)

» Vi har ikkje det synlege for auga, men det usynlege. For det synlege er forgjengeleg, det usynlege evig» (v 18)

Tilsynelatande var livet til apostelen og hans medarbeidarar tragisk og nederlagsdømd. Men dei visste, ved trua, at den djupaste røyndomen var ein annan. Det nye livet, rettferda og kjærleiken kunne ingen ytre motgang ta frå dei. Gleda var forankra i det «indre menneske» sjølv om «det ytre» vart nedbrote.

I vår kultur reknar ein berre med dette livet, den eine dimensjonen. Vi tenkjer heilt motsett av både apostlane og den antikke filosofien. For oss er «det synlege» det verkelege, «det usynlege» er illusjonar, ynskjetenkjing og overtru. Medan det eigentleg er omvendt: Det synlege er sårbart og forgjengeleg. Det er ikkje uverkeleg, for det er skapt av Gud;  det er Gud som held det oppe og som gjev det røyndom. Den synlege verda er ein avglans av den usynlege.

«Himmel og jord skal forgå», seier Jesus, «men mine ord skal aldri forgå» (Matt 24,34).

officium: onsdag, vike 16 i det allmenne året, 2 Kor 3,7- 4,4 (matutin)

«Vi som utan slør over andletet ser Herrens herlegdom som i ein spegel, vi blir alle omdanna til dette biletet, frå herlegdom til herlegdom, og dette skjer ved Herrens Ande» (v 18)

Å tru er ikkje berre å høyre og halde for sant. Det er å sjå. Ikkje sjå som eit prov, men skode, dvelande, noko som fyller sinnet ditt, som du vert innteken av. Innteken i. No skjer det glimtvis, «som i ein spegel».  Når evangeliet talar til oss, når liturgien og dei sakramentale hadlingane opnar seg for oss, i meditasjonen og bøna. Då er det ikkje berre snakk om mentale prosessar, men om at Gud sjølv stig inn til oss. Den mystiske røynsla.  Å «sjå» Gud på denne måten, er nåde. Det skjer når han vil. Vår del er å forvente, innstille oss, fokusere, speide, lengte. Det er det kontemplative livet som alle menneske er kalla til. Eit møte blir til når ein ser kvarandre, som verkelege. Slik ser Gud på oss og vil bli sett av oss. Mennesket er skapt for dette møtet med Skaparen sin.

Den som ser ein annan, let den andre inn  i livet sitt og tek noko av den andre opp i seg. I skodinga av Gud, blir vi prega av han, delaktige i han. Å sjå og bli sett er ei skapande og omskapande røynsle.  Vi tenkjer lett at her projiserer vi menneskeleg psykologi på vårt tilhøve til Gud. Men det er heller omvendt: Når menneske «ser» kvarandre, er det fordi vi, som Guds bilete, imago Dei,  har i oss ein avglans av Guds eige, skapande blikk.

 

carpe diem: dbs-tur iv: Averøy, Kristiansund, retur bud, fræna, aukra – til Haram

Her sit eg, som ein ofte gjer på desse kantar, på ei ferje, den andre i dag. Dro frå Småge på Aukra i dag tidleg, til Finnøy/Harøy. Den same ferja som går til Ona. Duvande i den opne sjøen heilt ytst ute på romsdalskysten. Overnatta hos Peder og Ingri (Nedrelid ) etter å ha kome fram i sjutida i går kveld. Då hadde eg sykla frå Atlanterhavsvegen, forbi Vevang, Farstad og Hustad til Bud, så inn, fem mil, rundt Fræn-fjorden igjen.

Dagen før (sundag), kom eg til Kristiansnd og besøkte slekta, Kersti og Jan Gunnar Engvik som bur på Innlandet. Svært gjestfritt og hyggjeleg!  Krisitiansund låg lenge litt i bakevja, etter at sunnmøringane hadde teke over klippfiskeksporten, skipsindustrien (og det meste :)). Men no er det liv og røre; byen er blitt base-by for olje- og gass, og på ein liten sightseeing rundt i området, fekk eg sjå den moderne og kjempedigre terminalen som strekkjer seg eit par kilometer langs land. Sjølv om Kristiansund  – som er ein gamal og verdig by, med Lossius-familien som lokalt aristokrati – blei rått bomba under krigen og nybygd i femtitalsstil (à la Bodø, Molde, Åndalsenes), er det ein skikkeleg kul by, syns eg. Sentra rundt den intime hamna, men med storhavet rett bak ryggen. Kanskje den norske kystbyen som verkeleg er hav-nær, så godt som ingen øygard og skjergard utanfor.

Averøya er litt kjip å sykle retur på viss du ikkje må, og sidan det også var nokre regndropar på morgonkvisten, takka eg ja til tilbodet å bli frakta til Kårvåg – og litt til. Stadig litt regn då eg entra Rosinante (sykkelen), men før eg var komen til Farstad, skein det opp og det blei sol og varme som berre det! Vakkert, vakkert langs Hustadvika! Hard kyst ut i nordvest, opne, venlege landskap med holmar og sund eller lange strender, rett innanfor. Og grønt, vidt og dyrka, markert og frisk mot den knallblåe havstripa! På Farstad var det gjensyn med Coop-en, litt attåt nista. Vel framme på Bud, for eg ut på moloen, fann meg ein kampestein på utsida, såg ned i den glitrande sjøen og utover hav og øyar. Sol og sol! Traff også to karar som hadde fortøydd inne i hamna – ikkje ein stor siglbåt eller motorcruisar, men ein færing, ein skikkeleg Oselvar! Dei hadde rodd heilt frå Nordkapp, under mottoet «Rodegned» og skulle heilt til Lindesnes!

No kjem ferja til lands i Brattvåg… Meir seinare.

carpe diem: dbs-tur III: Aukra, Fræna, Bud, Hustad, Farstad, Averøya

For ein dag! Sjølve den platonske ideen av ein tur langs Hustadvika på sykkel. Starta med ferje frå Aukra 0745, hadde tenkt at eg kanskej måtte ta buss eit lite stykke frå Malmefjorden og utover; å dra rundt heile Fræna og så vere like langt når du er forbi Elnesvågen og på høgde med Hoem (ja, der Evdard H kjem frå), førestelte eg meg som lite lystig, fem mil før sjølve løypa tok til. Men eg dro slik på innover forbi Gjendemsfjellet og Aurosen (hent kart, her blir det mange namn!) at eg passerte bussruta og fann ut at eg like godt sto på trøene rundt Frænfjorden og ut til Bud; det var fyrste etappe, med ein liten coffe-break i Elnesvågen (bad taste capital), ut til Tornes og Harøysund. Og altså til Bud. Faktisk var Fræna-etappen vakker, ei blid, brei jordbruksbygd med stille, skinande fjord midt i, som eit Mjøs-landskap ved Atlanteren.

Etter over seks mil var eg altså i fiskeværet Bud. Sjøhus og buer frammed den indre hamna, sjarkar (eller kleggar, som det heiter på Møre) og linebåtar, mest. Til og med eit lite berg med hekkande krykkjer! Den intense marminga deira fekk barndomsminne frå Ålesund til å melde seg; plutseleg var eg i «byen»! Lyd og lukt opphever tida. Ein times pause ved hamna og så for eg vidare. Det var forresten her på Bud det siste norske riksrådet vart halde, før dansketida, leia av erkebiskop Olav Engelbregtson. Vale, vale, Norvegia catholica! Men no er det ei ny tid.

Vêret var ein suksses: Sol frå stadig klårare himmel og ein lett, sta bris frå nord. Vegen er flat her, dei enorme Hustadmyrane, delvis oppdyrka, ligg som eit hav innanfor havet, men dei gamle gardane ligg lenger ute. Det galdt, her som elles, å ha kort utror til fiskefelta.  Ved Vikan svingar eg av  tre hundre meter mot sjøen og finn den gamle handelsstaden. Eit kvitt, vakkert restaureret hus ned på ei kai, med nokre naust og småhus omkring. Ved ei kai litt lenger ute er ein moderene havtrålar fortøyd; det kvite overbygget skin mot det blåe skroget.

Blå var også benken bak huset, med eit skilt med «LANGGÅRD TOBAK» opp på veggen. Lunt her. Etter å ha fortært nista, legg eg meg rett ut på benken og dormar i sola. Sjøen skvalpar innunder brygga og huset. Berre eg her. Ein svartbak (stormåse) blir jaga av hissige terner, han har sikkert prøvd seg på dei nyklekte ungane. Bølle og slukhals, men måtte gi seg.

Vidare nordover. Stopp ute på Storholmen.Så inn til Farstad og handle litt på Coop-en. Makrell i tomat og ein boks med brune bønner. Greitt og godt. Ned til den breie Farstadsanden og vandre litt i bårekanten. Nest siste streking, til Vevang. Der gjekk det ferje til Averøya før, men no startar den sk Atlanterhjavsvegen her, fyllingar   og bruspenn mellom rekkja av holmar og øyar over til hi sida. No, etter ti mil på hjul, nærmar eg meg Rangøy, ei lita «sideøy» sør på Averøya. Peder, som eg var hos i går, kjenner ein som driv rorbuer her, Inge Rangøy. Han og kona møter meg   – og viser meg til ei lita campinghytte – ei camping-celle, vil eg kalle det – med ei kongeleg plassering ytst ute på neset, litt opp frå sjøen med utsikt rett ut på Hustadvika! Vertskapet er aktive kristne folk, dei har jamvel sett opp eit lite meditasjonskapell på bruket her. Ope for alle.

«Du skal ikkje betale», seier Inge. Eg pakkar ut av sykkelveskene, dusjar i service-huset, les vesper i kapellet,  og inntek  kveldsmaten. Kokar vatn til pulverkaffien, og set meg på den  vesle verandaen. Ser ut og vest. Ser og ser. Alt stilnar. No kjem natta. Det er meldt skya vêr i morgon. Vi får sjå.

carpe diem: dbs-tur II: Åndalsnes, Aukra

Det er ljos, sein sommarkveld. Eg kom til Aukra seint i ettermiddag etter ein roleg dag og kort distanse på sykkelen.  I går kveld og i natt var eg gjest i familien Hegles hus på Åndalsnes; der Ida og Jo og hans kjæraset Maria er på nokre dagars sommartur, elles bur dei i Oslo. Nære og gode vener. Veldig hyggjeleg å vitje dei i deira romsdalske base. Lang prat utover kvelden. Rett etter frukost tok eg lokalbussen ut til Vågstranda for å sleppe unna dei lange, mørke og eksosfylte tunnelane frå Åndalsnes og utover. Skodda, som også i natt seig inn, letta og alt var godvêr og trivsel. På Vikebukt rasta eg for å vente på snøggbåten over til Molde. Inn på Coop-butikken rett ovanfor kaia for å kjøpe ei flaske Cola og nokre frimerke til postkorta, og så slo eg meg ned på benkene utanfor i solveggen til båten kom. Perfekt.

Raskt over Moldefjorden til rosebyen, ein kaffikopp på Narvesen og gårsdagens «Klassekampen»  – skulle ha tak i ein spesiell kronikk der (av Eskil Skjeldal, om Savonarola). Solvarmt og nydeleg utover mot Kringstad og Julsundet, til ferjeleiet på Hollingsholmen.  Trebord- og benk, sjøen rett nedfor, vakkert landskap rundt deg. My way.

På Aukra bur Peder og Ingri Nedrelid, gamle vener frå skule- og studietid og hos dei er eg no. I vener speglar ein alltid noko av seg sjølv når ein møter dei. På denne turen skjønar eg at eg eigentleg er litt på jakt etter kven eg no er, eller er blitt. Kjernen i eige liv.  Vi får sjå. I morgon skal eg sykle i havkanten.

carpe diem: DBS»-tur I: Valldalen og Trollstigen, til Åndalsnes

Det var klår himmel og ljosblå sommarnatt då eg køya i går. I dag tidleg hadde havskodda trengt heilt inn i dei inste fjordane og dalane her.  Hadde tenkt meg godvêr over Trollstigen. – Og det blei det!  Pakka og klar med DBS tur-racaren trilla eg ned til ferja, og før eg var komen opp bakkane frå Gravaneset/Liabygda, vis avis Stranda, inn forbi Overå og Linge og tl Valldal, rivna skoddelaget for sola si overmakt og himlen blei blå som aldri før! Kort rast i Valldal, så ein times trakk fram gjennom den vakre, storslåtte dalen, litt lenger rast ved Gudbrandsjuvet og så eit langt, seigt trekk gjennom Heggura, forbi Grønning og Grønningsæter, gjennom tunet på den øvste garden, Langdal og opp, opp mot sjølve Trollstig-platået. Labba opp dei siste, bratte kilometrane og så er dei unnabakke ned til kanten.

Her var det ny rast, sit her i skrivande stund (får nok ikkje lagt dette ut på bloggen før i kveld) og nyt den steikande sola. Masse turistar, sjølsagt.

Las Laudes i Valldal og i den fyrste salmen stod det: «Stig opp på høge fjellet, du Sions gledebod!» (Jes 40,9).  Ein ber med seg kallet sitt overalt. I dag får eg sjå det i fjellperspektiv. Høgd og utsyn skal det vere, den glade bodskapen opnar horisontane. Forkynnaren sjølv må kome seg opp av dalane, pessimsmen og negativiteten. Jesajaboka, og profeten som talar der, veit at bodskapen er eit gledbod, eit ev-angelion.  Over alt skal det ropast ut: «Sjå der er dykkar Gud!»(v 9b).

Det er det vi skal seie til dette landet no.

—

Klokka 1630 tok eg av frå toppen av Trollstigen og bana meg veg ned serpentinsvingane mellom tyske bobilar og enorme turistbussar. Så barst det ned  gjennom Isterdalen, langs elva Istra. Opp ragar himmelstormande Bispen og Droninga og Kongen;  blåsvart berg med solstrima luft øvst, myrk skugge ned mot dalbotnen.  Så opnar Romsdalen seg, med mjuke kornåkrar i botnen, Rauma flytande stille og brei siste etappe mot fjorden, kolossale Romsdalshorn ruvande bak. Det romsdalske natur- og kulturlandskapet er dristig kombinasjon av austlandsk breidde og vestlandsk høgde og trollskap,

Kaffi på Narvesen ved stasjonen. Puste på.  No er eg hos kjentfolk her til i morgon.

carpe diem: Runde

På ein tur med bil, frå Stranda og ut i øyane, med mor mi, litt ferieservice. Regntjukt og surt i går, bortsett frå synst i Vanylven, på Fiskå. Her på Runde har vi overnatta på Runde Miljøsenter; stilig, ny-enkel arkitetktur som ligg fint i terrenget. Og terrenget vender rett til havs. Det klårnar opp no, og nordover ser eg Godøya og øyane i Haram, inn- og austover Breisundet, forbi Flø på Hareidlandet, stikk Sukkertoppen i Ålesund opp.

Sommar-nordvesten er frisk og det bryt lett over skjer og strender. Ikkje den franske Riviera, akkurat. Det er difor eg er her. Her har eg det fint. Tilbake til Stranda i dag. I morgon tek eg ein litt lengre sykkeltur; Trollstigen, Åndalsnes, Molde og så til havs igjen, langs Hustadvika. Meir om det.

carpe diem: ferie og ferje…

…er nesten det same, for den som held seg på Sunnmøre eller andre stader på Vestlandet om sommaren. Trass alle tunnelane og bruene er det endå «fjord mellom frendar». I dag la eg ut på den fyste sykkelturen, akkurat når det skein av etter nokre dagar med regnskodde ned i fjella. Eg trakka (og leidde litt) opp Strandafjellet, susa ned Myrdalen og Velledalen, seig utover på sørsidsa av Sykkylven til Hundeidvik, aust for innløpet til fantastiske Hjørundfjorden. Sol og varmt der, litt meir hustre på hi sida, på Festøy, der Storfjorden blir endå opnare, sør Vartdalsfjorden og ut Breisundet i nordvest.

Dette skriv eg ombord på ferja, med ein kopp kaffi, på veg over til Solevåg på Ålesund-sida. Freedom.