…er det på desse kantar, på Sunnmøre, for tida. Det ser ut som om flaumen kom til Vestlandet i denne runden. Nokre dagar har det vore nesten slik Garborg skildrar Jæren: «Så sveiper landet seg i regn og skodd, som i ein duk, og det regner og regner til landet fløymer» (Fred). Men no lettar det. Eigentleg har det vore bra med eit par, tre dagar ved basen, før eg kan springe til fjells. Fint å lese, jobbe med skriving og ta det med ro. No sit eg på verandaen i huset der mor mi bur, nokså høgt i bygda her (Stranda), med utsyn innover fjordane, mot Liabygda og bygdene i Norddal, inn mot Tafjord. Mot sør tek Sunnylvsfjorden av, den som har Geirangerfjorden som ein arm mot aust litt lenger inne. Vestover ligg toppane i Sunnmørsalpane, endå med nokre fonner og snøflekker som lyser mot det svarte og grøne. For grønt er det elles, tjukke lier av bjørk og anna lauvskog. Det fossar elvar overalt. Sommaren går sin gang og det er sol i vente. Det blir ein bytur i morgon, og i helga skal eg sykle nokre mil. Seinare drar eg ut i øyane, til Haram. God willing.
Arkiv for juni 2011
carpe diem: grønt og vått…
officium: Peter og Paulus
Kyrkja har i dag feira apostelfyrstane, Peter og Paulus. Dei høyrer saman. Også Roma er byen for begge apostlane, ikkje berre Peter. Peter – klippa. Paulus – apostelen for folkeslaga. Er det i det heile historiske personar som har hatt større innverknad på verda og historia enn desse to, menneskeleg tala? Frå flokken av dei fyrste apostlane har kyrkja spreidd seg, gjennom tidene, gjennom nasjonane. Trass i stadige spådomar om at no er ho ferdig.
Begge «møtte veggen». Peter då hanen gol. Paulus då han blei slått til jorda og blinda på vegen til Damaskus. Begge møtte Herren og seg sjølve: «Herre, du veit alt; du veit at eg held av deg». «For meg er livet Kristus og døden ei vinning». Dei blei ribba for alt – men Gud ville likevel bruke deira iver, deira brennhug, deira personlegdom, deitra evner. Men overgjeve til han og forvandla av han. Også deira veikskap og nederlag. Paulus fekk helsinga: «Min nåde er nok for deg».
Vi er deira brør, deira søner og døtre i trua, vi er med i den veldige og grensesprengjande rørsla dei fekk vere reidskapar for: Kristi kyrkje. Peterstenesta er betrudd til Romas biskop, i teneste for einskapen og sanninga i kyrkja; ja, ein apostel og evangelist for heile verda. Alle kristne må vere apostoliske; i det ligg basisen for vår tru og i det ligg vårt kall og det som skulle vere sjølve lidenskapen, «karrieren»/løpet, i livet vårt, slik at vi ein dag kan seie med Paulus: «Eg har stridt den gode striden, fullført løpet og halde fast på trua. Så ligg då rettferdskransen ferdig til meg». Alt anna falmar.
«Mens verdensriker stiger og de synker/går kirken mot fullkommenhetens vår…»
nota bene: livstolking
Fyrst publisert i Signert, Klassekampen, laurdag 25. juni-11…
Retretten held fram. Ingen er så lite åleine som den som er åleine, skal ein vis mann ha sagt. Når du er eremitt, møter du deg sjølv – der vil seie dine mange ”sjølv”, heile det komplekse mylderet som er eit menneskesinn. I aktiv modus held du kreftene, viljene og røystene i deg på plass. Dei inntek dei vanlege posisjonane, går på det rette båsen, ventar på dirigenten. Du held dei i sjakk. På godt og vont fylgjer vi dei mentale spora og løypene vi stort sett har trakka opp for å fungere, for å nå våre mål.
Når du sjølv, den dominerande røysta i deg,blir stille, stig kakofonien av indre røyster opp or djupet og hersar med deg. Ørkenfedrene- og mødrene, dei fyrste munkane og nonnene, visste av røynsle at cella og ørkenen er arenaen til demonane. Før du møter Gud, møter du demonen. Og du møter det stoffet i deg som desse kreftene nærer seg av og apellerer til. Alle apetittane, anten det er mat og sex eller makt og ære melder seg; dei meir forfina freistingane har i tradisjonen blitt rekna for dei fårlegaste, i motsetning til det mange reknar med. Lidenskapar høyrer livet til, det er når dei misser sine proporsjonar og går av skaftet at dei kan bli øydeleggjande for ein sjølv og for andre.
I den roa som våre vanlege rutinar gjev oss, dukkar før eller sidan ”middagsdemonen” opp. Drepande på ein udramatisk måte. Når alt står stille, midt mellom dagens utspurt og innspurt, kjem den tunge tomleiken. Vi flykter inn i overflatisk tidsfordriv, til vi ein vakker dag ikkje kjem lenger og berre overgjev oss og let tomleiken bli vårt livsinnhald. Det går kreft i sjela.
Som sagt sist, er det mange i som ikkje finn meining i korkje i ord som ”guddomleg” eller ”demonisk”. Dei kan gjerne likevel spegle noko av seg sjølve i denne terminologien. For det dreiar seg om livstolking. Då spørst det nettopp om kva slags nyklar og kategoriar vi nyttar, eller har tilgang til. Tolking krev at ein tek eit steg tilbake. Far min var var kunstmålar, og eg hugsar at han rygga litt og prøvde å sjå biletet eller skissa i opp-ned versjon. Rutineblikket sløvar dømekrafta, dei måleriske poenga blei borte i trivialitetane. Det er òg eit spørsmål om kva vi ser etter, om kriteria vi dømer etter, om formspråket vi formulerer og representerer røyndomen med. I vårt samfunn har dette tolkande ordforrådet endra seg. Det er naturleg, men vi bør ikkje forkaste termar og tankeformer som byggjer på lang menneskeleg røynsle. Sosiale og politiske kategoriar er naudsynlege, men ikkje tilstrekkjelege som livstolking. Terapi, kroppsoppleving og velvêre dannar horisonten for mange. Høgre status har kunsten og dei estiske uttrykksformene. Det er ikkje uvanleg at dette blir sett på som den moderne erstatningen for religionen, og det blir òg hevda at idrottskulturen spelar ei liknande rolle.
Gjennomgåande blir det sett som stadig viktigare å forstå heile livet, også dei intellektuelle, psykiske, etiske og esteiske aspekta, utfrå naturvitskapane . Det ”vitskaplege” fungerer som livssyn og som basis også for vårt personlege liv og har fått ein slags eksistensiell status. Ikkje utan grunn nemner det offentlege integreringsutvalet ”vitskapleg tenkjemåte” som ein kulturell grunnverdi. Då nærmar ein seg det som går utover allmen kunnskap og respekt for fakta og får konturane av å vere eit omfattande livsyn, ja, ei livstolking.
På mange måtar står populærkulturen og triviallitteraturen nærare det tradisjonelle religiøse og spirituelle språket. Phantasy, fiction, kamp mellom vondt og godt, kjærleik og hat – det er lett å forakte desse formene, men i røynda talar dei om den menneskelege eksitensen slik han alltid har vore opplevd. Vi treng ein symbolikk – symbol tyder det samlande – som hjelper oss til å sjå livet som einskap og syntese. ”Kunst og kultur” blir lett borgarleggjort livstolking, pen og grei for mellomklassens diskré sjarme. Men for grunn for livet.
Retretten og stilla er å sjå seg sjølv i eitt, forpliktande perspektiv. Det handlar om meir enn vakre solnedgangar. Det handlar om å sleppe natta inn på seg. Å våge mørkret.
I helga har eg vore på Dei nynorske festspela, på Ivar Aasen-akademiet i Ørsta. Innleiing og samtale, saman med Paul Otto Brunstad, om emnet: «Kor død er Gud i litteraturen, på ein skala frå 1 til 10»? Årets festspeldiktar, Bjørn Sortland, hadde ynskt at dette skulle takast opp. Fullt hus i auditoriet (endå det var inngongspenger) og fin dialog.
Vi var innlosjerte på Møre Folehøgskule, og dagen rannn opp med tirande blå himmel over sunnmørsalpane og fjorden. Fin friluftsgudsteneste i amfiet i Ivar Aasen-tunet, med Anders Aschim som predikant, barnekor frå Hjørundfjorden, vakker salmesong – folket her kan syngje! I går kveld fin konsert med ei musikargruppe, nattkonsert med Billi Holliday-repertoar, på nynorsk, og opplesing ved festspeldiktaren; lange pratar i den gamle daglegstova på folkehøgskulen etterpå, med høgtidlege rektorportrett lansg veggene.
Tilbake til Oslo i kveld – og så avsluttar eg permisjonen med ferie på Sunnmøre; reiser med sykkel og sekk på nattbussen i morgon kveld. På plass i Oslo igjen for fullt den 1. august. Alt om Gud vil. På gjenblogg!
diversa: Nordvegen
Fyrst publisert i Dag og Tid, denne vika…
Eg er ein av uteljande mange fleire som har late TVen stå på nesten kontinuerleg dei siste dagane. Eg har reist, virtuelt, med Hurtigruta frå Bergen, og er i dag på veg rundt Nordkapp, ut på nordhavet, på veg mot Kirkenes. Kva er dette? Eit TV-program vi ikkje har sett maken til, fjernsynshistorie, rett og slett.
Forsynet har vilja at eg ikkje er i klosteret, men på ein studieperm og har lånt eit husvere ved kanten av Oslofjorden. Det er TV her, og eg kan nytte tida friare enn dei daglege klosterrutinane tillet. Faktisk sit eg i skrivande stund på ein kaikant, i ly for den friske brisen, men med båtar og sjø rett fram for nasen. Det er noko av løyndomen, trur eg. Eg har alltid likt båtar og kaier, oppvaksen ved kyst og fjord heime på Sunnmøre; ja – eg såg undervegs dei svaberga eg sprang rundt på som gutunge, dei sjøstykka eg rodde færingen på saman med andre gutfantar, holmane der vi for ut sommarnatta og dorga småsei og kroppung, fjellhamrane vi kleiv i og fjelltoppane eg har vore på, øyane eg stammar frå. Og så markene der eg var med i slåtten, no omgjorde til byggefelt med nyrike sunnmørshus, med løa langt inn på land, strittande opp som ein torso frå ei anna verd. Og altså kaiene. I timesvis kunne eg stå å sjå når lastebåtane kom. Det var fascinerannde med sjauen av lossing og lasting, med matrosar, båtsmenn og super-cargoar (dei som har ansvar for lasten og logistikken ombord) og kanskje ein skipper i det fjerne, med lukta av diesel frå kjølevatnet blanda med matos frå byssa. Som ei vitjing frå verda utanfor; ikkje den store verda utanriks, men nettopp frå den lange kysten. Båtane batt meg inn i den lange kjeden som heiter Norskekysten.
Du må vere kystglad og båtglad for å fatte dette programmet fullt ut. Nordmenn har dette i seg. Vesås seier, rett nok, at han har eit ”innlandshjarte”, men eigentleg veit også døler og opplendingar at dei bur i eit land med andletet vendt mot havet. Det er denne gleda over kyst og båt eg kjenner att hos alle som tek mot m/sNordnorge undervegs. Ein slags maritim og kontinuereleg 17.mai: Korps og kor og vinkande menneske med norske flagg i alle variantar, og kjedekransa ordførarar og lokale kvardagsheltar. For ikkje å snakke om armadaen av småbåtar som eksorterer det store skipet langs leia, ut og inn av hamnene. Skjønt småbåtar; det friska faktisk opp å sjå ei snekke med Saab-diesel mellom alle dei rålekre high speed lystbåtane. Det norske kystfolket er ikkje fattigfolk, tenkjer eg, der eg sit. For meg blir det for mykje båtshow, både som kulturfenomen og som kamerafokus. Det blei for mykje for kapteinen og losen også, trur eg.
Noko magisk og nesten metafysisk er det også med det store skipet som kjem sigande majestetisk inn mot kaia, under musikk og jubel. Som var det sjølve havguden, Neptun, som let seg hylle. Skipet – meistringa av havet, sjølve kaoskrafta. Saman med den store forteljinga om det å kome frå ei stor reise – og dra vidare. Møte og avskil. Hurtigrute er høgtid.
Så kva er dette? Det er rett og slett Noreg, Nord-vegen. Sjølve leia frå sør til nord med tilstøytande land– det er det denne nasjonen e r. Det han blei då isen drog seg tilbake og kysten synte seg. Øygarden, skjergarden, vågane og buktene, og fjordane som fører havblodet i lange arteriar heilt inn hjartet av landet. Å stille opp og helse skipet der det glir nordover, det er, heilt konkret, ei nasjonal mønstring. Hurtigrute er nasjonsbyggjing. Alle som ser programmet, må også leggje merke til at dette landet er folkesett, ikkje ned-sentralisert, at det heile vegen er fullt på høgd som moderne lokalsamfunn. Vi ser at her vert det skapt verdiar, det er ikkje eit kystmuseum vi siglar gjennom.
Sjølsagt er det eit romantisk program, det har ein draum i seg – og kvifor ikkje? Det høyrer med til livet, også samfunnslivet og kulturen. Heldigvis let ein sjøen, naturen og skipet sjølv sleppe til. Vi vert ikkje underhaldne og prata ihel. Vi slepp for mykje ”Norge rundt”-modus, med evig trekkspeling og budeier som slår kollbøtte. Takk.
Sjølvsagt kunne det vere grunn for å reise langs kysten med eit kritisk blikk og få fram alt som ikkje funkar, og kvifor. Men det får bli på sørtur.
carpe diem: jonsoknatt
Jons-vaka. Jonsok. Ei magisk natt, ei heilag natt. Eg går ut (frå sommarhuset eg har lånt her på Larkollen), gjennom ein liten granskog, kjem ut der det opnar seg. Lette sommarskyer på smaragdhimlen, det skal ikkje vere midnattsol i sommarnatta her, det skal vere slik, eit nattgrønt ljos. Alvedisen over åkrane som ligg der, flater av fred. Skogholta med noble eiker og ljose bjørker som flyt saman og gøymer seg i si skuggeverd.
Det står ei bjørk i vegkanten like ved. Eg går bort og innunder, tett inntil. Legg kinnet mot den never-kvite stammen. Lenge. Hud mot hud.
Så kan du be – og gå heim. Heilage Johannes, Brudgomens ven, be for oss.
nota bene: tru og folkemeining
Fyrst publisert som kronikk i spalten Innsikt, Sunnmørsposten, sist laurdag…
Då eg vaks opp, var nesten hundre prosent av det norske folket medlemer av stats- og folkekyrkja. I dag nærmar det seg sytti prosent, med dei store byane i teten og som trendsetjarar. Som regel kjem resten av landet etter. Denne utviklinga ser ein alle stader i der kyrkjene har omfatta heile nasjonen, både på protestantisk og katolsk hald.
Prøver ein å finne ut om medlemene meiner seg å vere truande kristne eller ei, møter ein oftast på ein sterk ambivalens, noko tvetydig. Mange vil ikkje vedstå seg tradisjonell kristen tru slik kyrkja uttrykkjer henne i si trusvedkjenning og dei deltek sjeldan i hennar offentlege gudteneste anna enn ved heilt spesielle høve. Samstundes høyrer ein ofte at folk vil rekne seg som like kristne som dei kyrkjeaktive. På éi og same tid hevdar ein sin rett til å vere med i kyrkja, og sin rett til å ta avstand frå viktige deler av det kyrkja lærer både om tru og livsførsel. Ein seier samstundes ja og nei.
Bak dette kan vi spore ei nokså utbreidd haldning: Kyrkja skal tilpasse seg folkemeininga og dei gjengse oppfatningane i samfunnet. Som eit omkved eller eit ekko høyrer vi stadig at ein ikkje kan basere seg på noko så ”gamalt” som kyrkja si lære, eller på ”gamle” bøker som Bibelen. ”Vi lever trass alt i 2011”, er eit vanleg argument. Med denne historielause tanken meiner ein å ha avgjort alle saker som har med etikk og tru å gjere. Skulle ein tenkje slik på andre område, ville fundamentale historiske tekster, som t d Grunnlova, misse autoritet for kvart år som går, og innsikter uttrykte i filosofi, kunst og litteratur frå antikken og framover vil måtte ha mindre vekt enn dagens leiarartikkel i Sunnmørsposten. Som om ei sanning blir usann fordi ho er gamal. Dette heng nok saman med eit dårleg og seigliva element i vår kultur. Vi ser på historie og fortid som noko litt dumt og mindreverdig, folk før i tida kunne umogeleg vere så kloke og flinke som oss. Mellomalderen var ”mørk” og no ser vi alt klårt. Slike klisjéar lever i beste velgåande både på folkemunne og i massemedia.
Men i større grad har tanken om at kyrkja skal tilpasse seg, å gjere med det svekka medvitet om at ho er eit sjølvstendig samfunn med eit eige grunnlag for kva ho skal stå for. Dei protestantiske statskyrkjene blei, slik den historiske utviklinga ville det, nasjonalkyrkjer og så å seie identiske med nasjonen. Religionen blei ein funksjon av staten; fyrst nokså autoritært forstått så lenge staten var verkeleg konfesjonell, kongen einveldig og den øvste autoriteten i kyrkja. I dag er dette utvatna, sjøl om Noreg framleis på papiret er ”evangelisk-luthersk” og kongen stadig er det formelle kyrkjelege overhovudet. No fungerer folkekyrkjene meir som eit serviceapparat, som ein del av den altomfattande omsorgsstaten. Ikkje sjeldan kan ein høyre dette framført som eit seriøst argument: I ei statskyrkje må staten bestemme, og kyrkja har plikt til å bekrefte dei generelle målsetjingane til statsstyret. Noko av det særeigne med den norske kyrkjepolitikken er at ein har valt å ikkje avvikle statskyrkjeordninga; tvert om har ein medvite halde fast på ordninga – for dess sterkare å kunne tilpasse kyrkja til statens og storsamfunnets formål. Ein har eit uttatla og eksplisitt ynskje om å kontrollere kyrkja og eit behov for bruke henne til å stadfeste og legitimere regimet og dets politikk.
Slagordet for dette er ”ei open og inkluderande folkekyrkje”, ei formulering som etterkvart har fått karakter av ei alternativ trusvedkjenning. Kyrkja skal ikkje stille krav til kva hennar medlemer skal tru og meine, alle skal kunne vere med, uansett. Ideen om at eitt trussamfunn skal omslutte alle i eit pluralistisk samfunn, er, etter mitt syn, både sjølsmotseiande og utdatert, ikkje minst sett i eit større, internasjonalt perspektiv. Ein vil ha ei kyrkje som ikkje lenger skal kunne ha aktiv innflyting utfrå sitt eige trus- og verdigrunnlag, men kunne anvendast som stemningsskapar, som garant for ein slags vag og uforpliktande einskap i det pluralistiske mylderet. Også til pluralismen og det fleirkulturelle stiller ein seg ambivalent. Mangfald er bra – så lenge vi ikkje treng å la oss utfordre av det.
Det er kanskje på tide å spørje for alvor å setje spørjeteikn ved desse haldningane i høve til kyrkja. Kva er det som gjer at breie lag av opinionen ikkje syner respekt for at ei kyrkje fyrst og fremst er eit trussamfunn? Skal det i det heile vere tale om ei kyrkje, burde det vel ikkje vere merkeleg at ein rekna med at Gud har ein viss autoritet, at ho reknar med ei overnaturleg openberring, tilgjengeleg i dei heilage skriftene, i trusvedkjenningane, i liturgiske og poetiske tekster? Heilt frå si fyrste tid har kyrkja vore eit verkeleg samfunn med ei lære og eit etos, med ei felles gudsteneste, sentra kring nattverdfeiringa, med opplæring, dåp og trusvedkjenning som inngangsport, med eit diakonalt og sosialt ansvar for sine medlemer, med ein intellektuell kultur og etterkvart med skular og høgskular, med ein kunstnarisk arv innan song og musikk, billetkunst, arkitektur og handverk, med rettslege og institusjonelle former.
Aller mest undrar det meg at dei som har leiaransvar i den norske stats- og folkekyrkja, ikkje har større respekt for seg sjølve. Korleis kan ein la seg by å bli disiplinert av ei sekulær statsmakt på område etter område, år etter år? Alle levande institusjonar og fellesskapar har ein viss byrgskap og eit visst medvit på eigne vegner. Det undrar meg vel også at media, ikkje minst dei regionale avisene, ikkje synest å ha særleg forståing for at ei kyrkje er noko anna enn eit folkeparti og ein statsfunkjson.
Kyrkja har alltid vore mest kulturfaktor når ho har levd ut sitt eige liv, i tru og tilbeding, i undervising, misjon og samfunnsansvar. I det lange løp vil ei utvatna kyrkje ikkje vere til noko gagn, korkje for tida eller for æva. Ved nøyare ettertanke vil truleg fleire innsjå at det er dette som er ”common sense” og sunt bondevett.
Bibeltime på Pastor- og arbeidarmøtet for Den evangelisk-lutherske Frikyrkja, Fredtun, Stavern, 9/6-11. Manuskriptet er stikkordmessig/»kompaktutgåve». Sjølvvald tekst (Apgj 2, 29.47).
Innleiing
Ein pinsetekst. Som handlar om den fyrste apostoliske, offentlege forkynninga av Jesus Messias – og om korleis denne høyrer saman med gudsfolket, med kyrkja. Pinsedagen er både ein kerygmatisk dag og ein ekklesiologisk dag. Det handlar om Jesus Messias og om det messianske folket.
Temaet kunne vere: Det evangelikale og det sakramentale (for ikkje å seie det katolske). Dessverre blir dette ofte sett som motsetningar, mens det i røynda høyrer saman.
1.Det kerygmatiske
Kerygma – sentralbodskapen, det apostoliske Kristus-vitnemålet. Som kan sondrast frå dogma og katekese. Same grunninnhald, men ulik vinkling, aksent, funksjon.
Dogma – trusvedkjenninga (symbolet), trusregelen (Regula fidei); fyrst hemmeleg overlevert (arkandisiplinen), det handlar om eit mysterium. Dette er ein veldig neglisjert dimensjon i vår teologiske tradisjon. Alt skal vere greitt, ope og inkluderande ; Jesu likningar – ikkje flat pedagogikk, men mysterie-kode. Openberra for dei små og uymyndige, motteke i den gode jord, høyrt av dei sokm har øyre til å høyre, perler som ikkje skal kastast for svina; det har med omsorg for mottakinga å gjere. Vedkjenning: ”Jesus er Herre”. Overlevering: Kristi oppstode (1 Kor 15), Nattverden (1 kor 10..
Katekese – den sunne læra, parenesen..
Vi skal passe oss så ikkje alt blir det same, oftast at alt blir kerygma.
Kerygmaet:
Messias-lovnaden, overgjevinga og døden, oppstoda og domen. Legg merke til sigertonen: Ref til Sal 110, typisk/viktig i apostolisk teologi og forkynning.
Og apellen til omvending, bot. Personleg, lokal, universell. Det Du er kalla til å ta i mot, er universelt viktig, allment, ikkje ”smakogbehag”-greie. Det universelle er ikkje abstrakt, svevande, men gjeld ”deg”, din familie, din nasjon (folkeslag). Obs på eit spekter av adresser, men med den einskilde som hovudadressat. Jfr dåpen og katekumenatet; ein for ein.
Den offentlege, pågåande, proklamerande Kristus-forkynninga og botsforkynninga er situert i grensesonene, på frontane. Mellom GT og NT, mellom jødedom og kyrkje, mellom kyrkje og heidenskap.
Kva då med ein situasjon som vår avkristna eller etterkristne situasjon? Skjønn! Men vi må våge å realitetsorientere oss: Manglande tru, manglande kunnkap, delvis motstand – men også interesse, søken… Vi må våge å vere både apologetiske og vegleiande, utfordrande og generøse. NB ikkje alt på ein gong: ei hushalding, ein økonomi (fast føde når det kan fordøyast/ alt for alle for om mogeleg å vinne nokon). Dessverre vekslar det ofte mellom oversnill ”bekrefting” og gravalvorlege parolar (Wisløff-kopiar, Hallesby-kopiar, Billy Graham-kopiar; jfr ”Elvisar”); å setje på ’teologisk vibrato’ er ikkje nok.
2.Det sakramentale/ekklesiologiske
Oppgjer med individualismen. I teksten frå Apgj, som vi las, er både forkynnarane og dei som høyrer, ekklesiologisk funderte. Det er gudsfolket som er arenaen. NB referansen til det GT-lege gudsfolket, men universell utviding. v39 (siter)
Bota> dåp! (”Kva skal vi gjere brør?”)
Kyrkja ER der, ho blir ikkje organsiert av dei truande, dei blir ”lagde til”. Kyrkja er primær i høve til den einskilde truande. P d a s: Ein blir initiert i kyrkja individuelt, gjennom katekumenatet og initiasjonssakramenta. I dag: Kyrkja veks/kristendomen vinn innflyting gjennom at menneske kjem til tru og tek til å praktisere henne; kyrkjeleg.
Det kyrkjelege livet, den kyrkjelege røyndomen har visse bestanddeler:
-Apostolatet. Ein struktur.
-Ein doktrine (den apostoliske undervisinga/læra)
-eit sakramentalt liv (brødbrytinga)
– eit bøneliv (NB bønetidene )
-ein sosial/diakonal/økonomisk fellesskap.
Kyrkja er eit ordna samfunn, eit sakramentalt samfunn, eit lære-samfunn, eit diakonalt samfunn.
Og dermed: Eit verkeleg samfunn, ein polis, Civita Dei, Guds husfolk.
Eit forpliktande samfunn (”Dei heldt trutt fast ved…”).
Avsl/poengtering
Peters pinsepreike hjelper oss å halde saman det vi ofte skiljer fråkvarandre. Ei dubbel og gjensidig utfordring:
>Utfordringa til katolikkar: Evangelisk medvit om å vere apostolisk, evangeliserande, ikkje masse- eller folkekyrkjer..
>Utfordringa til evngelikale: Katolsk medvit om å vere kyrkje, ha djupne, ha overlevering, ha liturgi og sakramental realisme..
Føredrag halde på Pastor- og arbeidarmøte for Den evangelisk-lutherske Frikyrkja, Fredtun, Stavern, 9/6 -11. Emnet var oppgitt, i samsvar med tematikken på møtet elles…
Innleiing
Her dreiar det som om meir enn interne sjelesyrgeriske/pastorale spørsmål. Her gjeld det sjølve synet på mennesket. Det handlar om antropologi. Det er eit sentralt teologisk spørsmål med konfesjonelt ulike aksentar. Men det er også eit viktiog tema, reint allment, moralsfilosofisk/kulturelt, samfunnsmesssig og politisk. Og det er kanskje eitt av dei mest forsømde og tabuiserte tema i dagens samfunn. –Kva er eit menneske? All politisk tenkjing og handlig blir å leike blindebukk dersom ein ikkje kan svare på det.
1. Oppgjer med reduksjonismen (menneskesyn, skapingsteologi)
Slik er vi straks midt inne i det som angår sjelesorgen: Synet på mennesket – og oppgjeret med eit reduksjonistisk menneskesyn, ein reduksjonistisk antropologi.
Vi må igjen våge å sjå at menneskets eigenart er metafysisk forankra; uttrykt i termen imago Dei. Mennesket er eit teologalt vesen. Lenge har ein meint at det spesikfikt menneskelege ikkje treng å rekne med det ”åndelege” elelr det ”guddomlege”; rein rasjonalitet har vore sett som tilstrekkjeleg. Dette er sjølsagt arven frå Opplysingstida. No blir også dette utfordra; seriøs hedonisme er på veg som ein ny trend i akademia (innan filosofi/moralfilosiofi): (legg inn sitat). Ikkje altruisme, men hedonisme. Nokre fører det endå lenger; dette er ikkje berre ein innsikt, ein ratio; det er naturalistisk/bilogisk/evolusjonært betinga. Vi er detereminerte av utviklinga, fridom, val, rett og galt er i beste fall nyttige illusjonar. Eg er redd for at dette også finst og utbreier seg i ein populistisk variant. Slik tenkjer mange, slik tolkar dei livet sitt. (Dempa av gamle vanar, rett nok…).
Eg trur vi må våge å seie at ’det åndelege’ faktisk inneber at det finst ein åndeleg røyndom. Filosofane vil kanskje ikkje kome lenger enn i retning av den platonske ”idéen” – og eg syns det er betre enn ingen ting. Slik såg også dei oldkyrkjelege fedrene det. Men dei heva så å seie denne åndlege idéverda opp i det eksplisitt teologale: Gud og den himmelske verda. Det vi i teologisk tradisjon kallar ”den usynlege verda”.
Her treng vi å utvide vår oppfatning av ”det skapte”. ”Skapning”/”skapingsteologi”/”skapingsplanet” – dette vert ofte berre brukt om den synlege, materielle, fysiske verda (Jfr tanken om at Gud, Faderen har med skapinga å gjere; Sonen ikkje.). I Bibelen og i den kyrkjelege læretradisjonen er skapinga, dvs røyndomen noko som omfattar både den synlege og den usynlege verda (sitat: Nicenum). Vi har på mange måtar mist den usynlege verda, den himmelske verda. Ein reduksjonistisk antropplogi heng saman med ei redukjonistisk oppfatting av røyndomen og av skapinga; ein reduksjonistisk skapingsteologi. Og ei reduksjonistisk teo-logi. Vi har fått eit gudsbilde som er nærast deistisk: Gud som ein fjern autoritet (streng eller mild, alt ettersom), einsam i sin himmel, sin transcendens. Noko som fører til ein autoritær, moralistisk og abstrakt spiritualitet.
Den bibelske verda handlar om ”himmel og jord” der Gud er nær; ”all jorda er full av hans herlegdom”! Og ein himmel der Gud er omgjeven av livsvesen, av serafar, kjerubar, erkenglar og englar, av patriarkar, profetar, apostlar, evangelistar, martyrar, vedkjennarar; av den ”store kvite flokken”, eller som det heiter i Hebrearbrevet:
De er ikkje komne til eit fjell som ein kan ta og kjenna på, med logande eld, med skyer, mørker og storm, 19 med gjallande horn og med ei røyst som tala slik at dei som høyrde på, bad om å få sleppa å høyra meir. 20 For dei kunne ikkje tola det påbodet som vart gjeve: «Om så eit dyr kjem innåt fjellet, skal det steinast.» 21 Ja, så gruvekkjande var synet at Moses sa: «Eg er så redd at eg skjelv.» 22 Nei, de er komne til Sion-fjellet, til den levande Guds by, det himmelske Jerusalem, til dei mange tusen englar, til ei høgtidsstemne, 23 til samlinga av dei fyrstefødde som er oppskrivne i himmelen. De er komne til ein domar som er Gud for alle, til åndene åt dei rettferdige som har nått fullendinga, 24 til Jesus, mellommannen for ei ny pakt og til reinsingsblodet som talar sterkare enn Abels blod. (Hebr 12)
Og merk: Denne usynlige verda interagerer med den synlege; dei høyrer saman. Jfr det vi sa om at ‘jorda er full av Guds herlegdom’. Det åndlege er med også på skaparplanet. Logos, Sonen, er den som alt er skapt ved og til, han er Ordet, Skaparordet; Jesus er med i skaparverket også; i naturen, i kulturen, i historia, i alt som er sant, godt edelt, rosverdig (jfr Fil). Det same gjeld Anden: Du sender din Ande, og liv vert skapt, heile jordflata nyar du opp att (Sal 104,30).
Dette gjeld også mennesket: Det har også som skapning del i Gud, midt I sitt fall og si synd. For synda, fallet, stadfester at mennesket er Imago Dei, fordi det viser vår kall, vårt ansvar, vår “fallhøgde”: M a o: Vi kan berre forstå og møte mennesket –som skapnig og som syndar – ved å forstå det utfrå Gud. Som den hl Augustin seier: “Gud, du har skapt oss til deg og vårt hjarta er uroleg til dess det finn kvile hos deg”. Eigentleg ikkje noko anna enn det Paulus seier i sin tale på Areopagos:
…han som gjev liv og ande, ja, alt til alle. 26 Av eitt menneske har han skapt alle folkeslag, han lét dei busetja seg over heile jorda, og han sette faste tider for dei og grenser mellom bustadene deira. 27 Det gjorde han for at dei skulle søkja Gud, om det kunne lukkast for dei å leita seg fram til han og finna han. Han er då ikkje langt borte frå ein einaste ein av oss. 28 For i han er det vi lever og rører oss og er til, som òg nokre av dykkar eigne diktarar har sagt: «For vi er hans slekt.»
(Apgj 17).
Vi snakkar tilsvarande reduksjonistisk når vi snakkar om “miljø” og “økologi”. Mennesket lever i ein stor fellesskap med alt some er til. Like isolert og abstrakt som Gud er blitt for oss, har vi også isloert mennesket – som ein autokrat i ei reint materiell og gudsforleten verd; alt er avsjela materie, disenchanted/déchanté. Dette er ikkje bibelsk. I røyndomen, slik Bibelen ser han, står mennesket planta i skapningens midte, med dyra og fuglane, vekstene, vatnet og fjella som også er levande, på sett og vis ; – og på den andre sida den usynlege verda; gudsfolket, englane, dei heilage hos Gud. Mennesket kan forståast – også når vi kjem til sjelesorgen – berre i denne heilskapen, i denne økologien/denne hushaldninga, i dette guddomlege miljøet.
52 Lovet er du, Herre, våre fedres Gud,
priset og opphøyet i evighet.
Lovet være ditt herlige og hellige navn,
høyt lovprist og opphøyet i evighet.
53 Lovet er du i ditt hellige og herlige tempel,
høyt lovsunget og æret i evighet.
54 Lovet er du som troner over kjerubene
og skuer ned i avgrunnen,
lovprist og høyt opphøyet i evighet.
55 Lovet er du på din kongetrone,
høyt lovsunget og opphøyet i evighet.
56 Lovet er du i himmelhvelvingen,
lovsunget og priset i evighet.
57 Lov Herren, alt han har skapt,
opphøy og pris ham i evighet.
58 Lov Herren, du himmel,
opphøy og pris ham i evighet.
59 Lov Herren, alle hans engler,
opphøy og pris ham i evighet.
60 Lov Herren, alt vann over himmelen,
opphøy og pris ham i evighet.
61 Lov Herren, alle hans hærskarer,
opphøy og pris ham i evighet.
62 Lov Herren, sol og måne,
opphøy og pris ham i evighet.
63 Lov Herren, dere himmelens stjerner,
opphøy og pris ham i evighet.
64 Lov Herren, alt regn og dugg,
opphøy og pris ham i evighet.
65 Lov Herren, alle vinder,
opphøy og pris ham i evighet.
66 Lov Herren, ild og varme,
opphøy og pris ham i evighet.
67 Lov Herren, kulde og hete,
opphøy og pris ham i evighet.
68 Lov Herren, duggdråper og snøfnugg,
opphøy og pris ham i evighet.
69 Lov Herren, dager og netter,
opphøy og pris ham i evighet.
70 Lov Herren, lys og mørke,
opphøy og pris ham i evighet.
71 Lov Herren, frost og kulde,
opphøy og pris ham i evighet.
72 Lov Herren, rim og snø,
opphøy og pris ham i evighet.
73 Lov Herren, lyn og skyer,
opphøy og pris ham i evighet.
74 Lov Herren, du jord,
opphøy og pris ham i evighet.
75 Lov Herren, berg og hauger,
opphøy og pris ham i evighet.
76 Lov Herren, alle vekster på jorden,
opphøy og pris ham i evighet.
77 Lov Herren, hav og elver,
opphøy og pris ham i evighet.
78 Lov Herren, dere kilder,
opphøy og pris ham i evighet.
79 Lov Herren, dere store sjødyr
og alt som det kryr av i vannet,
opphøy og pris ham i evighet.
80 Lov Herren, alle himmelens fugler,
opphøy og pris ham i evighet.
81 Lov Herren, ville dyr og alle slags fe,
opphøy og pris ham i evighet.
82 Lov Herren, alle mennesker,
opphøy og pris ham i evighet.
83 Lov Herren, Israel,
opphøy og pris ham i evighet.
84 Lov Herren, dere hans prester,
opphøy og pris ham i evighet.
85 Lov Herren, dere hans tjenere,
opphøy og pris ham i evighet.
86 Lov Herren, alle rettskafne mennesker,
opphøy og pris ham i evighet.
87 Lov Herren, dere gudfryktige og ydmyke av hjertet,
opphøy og pris ham i evighet.
88 Lov Herren, Hananja, Asarja og Misjael,
opphøy og pris ham i evighet.
For han har fridd oss fra dødsriket
og frelst oss fra dødens vold.
Han har berget oss fra ovnen med flammende ild,
berget oss rett ut av ilden.
89 Pris Herren, for han er god,
evig varer hans miskunn.
90 Alle som dyrker Herren,
lovpris gudenes Gud!
Lov ham og syng hans pris!
For evig varer hans miskunn.
2. Mennesket er relasjonelt (kva som omgjev oss, verkar inn på sjelesorgen, den åndlege utviklinga)
Her ser vi at mennesket er relasjonelt. Å drive sjelesorg for mennesket som eit einsamt, isolert fantom, strekk ikkje til, ja, blir direkte feil. Og her – og first her – kjem spørsmålet om dei vonde åndsmaktene, om demonane og demoniet, inn. Mennesket har med englar å gjere – og med dei falne englane, med Lucifer og hans kompani. Mennesket blir påverka av sine omgjevnader, av sine relasjonar, av sine venskap. Kva slags krefter er det vi omgjev oss med, slepp inn på oss? Vi burde sjå oss sjølve i eit store perspektiv; sjå oss som plasserte også i den usynlege verda, og sjå andre menneske i det same ljoset.
Vi skal hugse at vi heile tida star i brytinga mellom ljos og myrkre, mellom Satans makt og Gud. Vi må stadig teileigne oss og anvende det some er av Gud mot det vonde og destructive – mot synda, dødsens og djevelens makt. Det er alt det vi har i Kristus og hans frelsesverk; evangeliet, ordet, sakramenta, bøna, nådegåvene, lovsongen… Men også det gode i skaparverket og kulturen, for alt godt kjem frå Gud og har motstandskraft i seg mot demoniet. Og frelsa er jo nettopp ei forløysing og fullkomengjering av skaparverket. Demonane skyr alt som kjem frå Gud, difor er det sjelsorg og lækjedom i det naturlege, alt det som gjev oss kontakt med verda og røyndomen slik Gud har skapt han. Det er ein sicker veg til pervertert og overåndeleg sjelesorg å trylle mennesket inn i ei virtuell liksomverd – det er verkeleg demonenes domene; skuggeverda, oppnedverda, tomleikens verd. Det er ofte bedre – og heilt nødvendig sjelesorg – også i kampen mot dei vonde åndsmaktene å hjelpe mennesket til å gjere dei naturlege tinga: ete, sove, arbeide, har god døgnrytme, få orden på livet, vaske golvet, vaske seg sjølv, ordne opp i tilhøvet til andre – enn å gå rett på med eskorsismar og seansar. Når demonen verkeleg plagar eit menneske, ja kanskje overtek det, då må han konfronterast med dei åndelege middle som Gud har gjeve oss og som kyrkja forvaltar. Men altså: det naturlege og det overnaturlege høyrer saman. “Nåden avskaffar ikkje, men fullendar naturen”, som kjent.
Det er denne store samanhengen i alt Guds verk eg “ikler” meg når eg kvar morgon, for meg sjølv, bed
ST PATRICKS BØN (Irland, 400-talet):
Eg står opp i dag
Ved ei mektig kraft, påkallinga av Den hl Treeininga,
Ved trua på Den Trefaldige,
I vedkjenninga av Den Eine
Av skapningens Skapar
Eg står opp i dag
Ved krafta i Kristi fødsel og hans dåp
Ved krafta i hans krossfesting oig hans gravferd
Ved krafta av hans oppstode og hans himmelferd
Gjennom krafta av hans atterkomst som alles domar
Eg står opp i dag
Gjennom styrken av kjerubars kjærleik
Av englars lydnad
Av erkeenglars teneste
I vona om oppstoda og løna som ventar
Ved patriarkars bøn
Ved apostlars forkynning
Ved vedkjennarane si tru
Ved jomfruene sin reinleik
Ved rettferdige menns dåd
Eg står opp i dag
Ved himlens kraft,
Ved ljoset av sol,
Stråleglansen av eld
Snøggleiken av lyn
Suset av vind
Ved sjøens djup
Ved jorda sin stabilitet
Ved berg og klippers fastleik
Eg står opp i dag
Ved Guds kraft til å halde meg oppe
Ved Guds makt til å leie meg
Guds auge til å sjå framfor meg
Guds øyre til å høyre meg
Guds ord til å tale for meg
Guds hand til å verje meg
Guds vegar til å opne seg for meg
Guds skjold til å verne meg
Guds hærskarar til å frelse meg
Frå djevelens snarer
Frå freistinga frå lastene
Frå alle som ynskjer meg vondt
Fjernt eller nært
Åleine eller i mengden
Eg samankallar alle desse kreftene og maktene og set dei mellom meg og det vonde
Mot kvar grusam miskunnslaus makt som reiser seg mot min kropp og mi sjel
Mot falske profetars prat
Mot heidendomens mørke lover
Mot heretikarane si falske lære
Mot magi og avgudsdyrking
Mot trollkvinner, avgudssmedar og trollmenn
Mot einkvar kunnskap som korrumperer menneskets kropp og sjel
Kristus verne meg i dag
Mot forgifting, mot forbrenning
Mot drukning, mot hogg og sår
Slik at eg rikeleg kan oppnå mi trus løn
Kristus med meg, Kristus framfor meg, Kristus bak meg,
Kristus i meg, Kristus under meg, Kristus over meg,
Kristus på mi høgre side og på venstre side
Kristus når eg legg meg ned og når eg sit
Kristus i kvart menneske som tenkjr på meg
Kristus i kvar manns munn som snakkar om meg
Kristus i i kavr auge som ser meg
Kristus i kvart øyre som høyrer meg
Eg står opp i dag
Ved ei mektig kraft, påkallinga av Treeininga
Ved trua på Den Trefaldige
I vedkjenninga av Den Eine
Skaparen av all skapningen.
Menneskets relasjon til åndsmaktene og til den åndelege dimensjonen ved seg sjølv, heng også saman med det etiske, med helginga, guddomleggjeringa. Alt kviler i Guds nåde, i Kristus – men mennesket er kalla til å “arbeide på si frelse med age og otte”; berre den nåden som blir aktivt motteken og brukt, er verkeleg og kan fullende sitt mål I oss. “Begynt er ikke endt, det merk i tide/Du som har Jesus kjent, bli ved å stride (Meir her, om det forensiske som for einsidig; jfr Bonhoeffers bok, omsett av Knut Grønvik: Nachfolge). I den kristne parenesen – sjelesorgen, kunne vi seie – kom læra om dygdene og lastane inn, i samklang med den stoiske etikken (filosofien) (ein var ikkje redd for å bruke noko menneskeleg visdom som svarar til trua; alt godt kjem frå Gud, som sagt). Nettopp fordi det seier noko om det rette livet som meir enn ei oppfylling av ytre plikter; det handlar om ei djup preging av personen, av karakteren; det handlar om ein habitus, om noko habituelt. Det gjeld på det naturlege planet: Mennesket kan velje det gode og avvise det vonde, langt på veg. Men den fulle realiseringa av dette kjem ved nåden; ved Kristus, ved Anden, ved trua.
3. Sjelesorgen og dydsetikken (habitus og helging)
Mennesket er kalla til å tileigne seg dygdene og avvise lidenskapane.
Nettopp fordi vår habitus, vår personlegdom, vår karakter, vår integritet disponerer oss for det vonde eller det gode, dei vonde eller dei gode åndsmaktene; ja for samfunnet med Gud:
Jag etter fred med alle, og etter helging, for utan helging skal ingen sjå Herren. (15 Sjå til at ikkje nokon går bort frå Guds nåde! Lat inga beisk rot få veksa opp og gjera skade så mange blir forgifta. 16 Sjå til at ingen driv hor eller lever gudlaust som Esau, han som selde førstefødselsretten sin for eit einaste måltid mat. 17 De veit at han sidan vart bortvist då han ønskte å få velsigninga. Det var ikkje mogleg å venda om, endå han bad med tårer.) (Hebr 12,14f) Og Jesus seier: Sæle er dei reine av hjarta, for dei skal sjå Gud (Matt ).
Dydsetikken og den asketiske teologien, slik vi kjenner han frå ørkenfedrene og kyrkjefedrene og heile den monastiske tradisjonen er også ein møteplass for ei åndeleg, teologisk og sjelesyrgerisk tilnærming til mennesket og ei meir psykologisk/psykiatrisk/tereapeutisk. Vi veit at psykiatrien (Freud, Jung oa ) har oppdaga dei djupare skikta i mennesket, kva som er våre drivkrefter, noko som heldigvis har redda oss frå overflatisk, borgarleggjort moralisme. Den kristne tradisjonen kan trygt seie: Tell me something new; vi har lenge visst at mennesket er et mørkt mysterium og arvesynda er i ferd med å bli gjenoppdaga. Læra om “lastene” eller hovudsyndene har teke vare på innsikter som vitskapen så å seie har oppdaga på ein ny mate. Men vel å merke har den sjelesyrgeriske tradisjonen ikkje løyst drivkreftene våre frå det moralske ansvaret; det handlar ikkje om blinde drifter. Vi har ansvar også for å takle våre myrkaste sider.
Dessutan: Denne sjelesorgtradisjonen, basert på dygdeetíkken, anerkjenenr også dei gode drivkreftene i mennesket. Gud har lagt ned oss medvit om det gode, det sane, det vakre. Alt skapte han godt I sit id, jamvel æva la han ned I hjarto deira, seir Forkynnaren – med eit ord som blir gjenteke og brukt også i den apostoliske forkynninga. Vi skal ha eit realistisk menneskesyn, men ikkje eit kynisk, deterministisk. Moderne antropologi pendlar jo mellom overoptimisme og djup pessimisme/determinisme. Som truande kan vi halde balansen.
I den kristne sjelesorgen skal vi kunne rekne med menneskets naturlege ansvar, evner og krefter; kort sagt med mennesket, med at vi har med menneske å gjere, ikkje berre med ein avansert utvikla dyerart. Men vi har også alle dei tilgangane nåden og “nådens hushaldning”, nådens økonomi, gjev oss: Medvitet om at mennesket må gjennom djup bot og metanoia (sinnsforvandling), evangeliet, ordet, sakramenta, bøna, Andens gåver. Ved trua mottek vi dei messianske gåvene, den messianske åndsutrustinga:
Herrens Ande skal kvila over han,
Anden med visdom og vit,
Anden med råd og styrke,
Anden som gjev kunnskap om Herren
og age for han (Jes 11).
I katolsk og ortodoks samanheng er det dette vi på særleg måte får del i konfirmasjonen/krismeringa, i “åndsdåpen”, kunne vi seie. Eg trur det er viktig at karismane/nådegåvene ikkje berre er tenkt som praktisk/teknisk oppdatering, men at dei hare it etisk, helgande sikte; at heile Kristi lekam skal byggjast opp, bli eitt med hovudet, bli Kristus-lik, bli det nye menneske, ja den nye “menneskeheten”. Det er dette som kjem til uttrykk I sjølve kulminasjonen av Paulus si undervising om nådegåvene. Strev etter dei fremste nådegåvene, seier han, nemleg trua, vona og kjærleiken; han oppsummerer og seier: Så blir dei verande desse tre: tru, von og kjærleik. Og størst av dei er kjærleiken
(1 Kor 13 ).
Avslutning
Vi ser at dei åndelege realitetane og termane, i Bibelen og i overleveringa, ikkje er eit isolert, teknisk-karismatisk fagspråk, men er djupt integrert med det moralske, med det menneskelege, med det skapte, med kulturen og det sosiale. Eller for å seie det slik: Med etikken, psykologien og sosiologien.
Apell: Pass opp for manikeisme:
-Absolutt dualisme mellom Gud og Djevel. Det er berre ein Gud, han er opphavet til alt. Ingen demiurg, ingen djevel som er sitt eige “prinsipp”.
-Absolutt dualisme mellom det åndelege og det materielle. Alt kjem frå Gud; vondskapen er ei pervertering av det gode.
Difor vil vi seie: «Lova Herren, mi sjel! Ja, a l t som i meg er, love hans heilage namn!» (Sal 103)
poetica: Juni
JUNI
Vere som dei unge åkrane her:
stå fast på mi rot
duve i vindane
vente på hausten
(Støtvikdalen, Rygge, i dag)
carpe diem: ved Vika
Inn på bloggen av og til no under permen. Den andre delen av studiepermisjonen skulle eg eigentleg halde til på fjellet inn mot Rondane, opp og inn frå Kvam. Men – som alle har sett – blei det storflaum og dermed uframkomeleg. Så eg er no på Larkollen fram til Jonsok. I dag har det regna (heldigvis langt frå Glomma her), men elles har det vore nydeleg vêr.
Dette er Rygge kommune, med eit kultur-og naturlandskap som er svært vakkert. Opne felt med åker og eng, blandingsskog med gran, fure, bjørk og varmekjær lauvskog, ikkje minst eik. Vakre gardar og tun. Og det lette ljoset over det heile kjem frå Oslofjorden – eller Vika, som eg helst kallar det – som opnar seg breitt ut mot Skagerak. Nokre flate øyar siglar roleg rett ut for kysten her, nesten trelause, grøne av gras, mjuke felt mot horisonten. Dette er ikkje Stadt-havet.
Rygge og landet rundt Vika i det heile er stint av historie; dette er verkeleg viking- og sagaland, og samstundes gamalt kristent land; med mellomalderkyrkjene i Rygge og Råde, og med Verne-kloster (Johanittar-ordenen, ein hospitalorden).
Eg er freista til å falle inn med ei sterk lovprisng til Austlandet. Tenkjer på dei store viddene og toppane i høgfjella,, på dei høgtidlege dalbygdene, staslege Gudbrandsdalen, dei store stille Østerdalane, Mjøs-bygdene eller Ringerike som ligg der og skin, Valdres, Hallingdal, Numedal, og Telemark – eldgamle og vene. Og så altså det ljosare landet på begge sider av Folda (også eit namn på Oslofjorden).
Alt vel her.
PS I morgon legg eg ut foredraga mine frå Frikyrkja sitt pastor- og arbeidarmøte sist vike.
«Storfjordens vener» restaurerer og vedlikeheld, saman med grunneigarane, dei minst femti fråflytte og veglause gardane langs Storfjorden. Stemnet i år var i Matvik, ved innløpet til Geirangerfjorden – tusen menneske samla i strålande junivêr under veldige fjell ved spegelblank fjord…
Kjære vener!
Vi set kvarandre stemne her fordi vil gjerne vil vere med å støtte Storfjordens vener – eit av dei mest imponerande lokale kulturtiltaka eg veit om. Eg kunne gjerne brukt endå meir tid på å skryte uhemma av det, og det gjer meg endå meir stolt over å vere sunnmøring!
Det er sikkert mange grunnar og motivasjonar for å stå på med dette kulturvernarbeidet. Eg vil dra fram eit moment som eg trur tél med, og som er viktig, slik eg ser det, i alle fall: – Det plasserer mennesket i ein stor samanheng; ein samanheng som vi lett gløymer i det nesten overkontrollerte og meistra tilveret vi til vanleg lever i, i eit samfunn der teknologien har gjort mennesket til suveren herre. Rett nok opplever vi mennesket si avmakt når vi legg ut i naturen på ”tur” – men det er noko spesielt, eit unntak, ein fritids-syssel. Det er noko anna når vi får ein glimt av korleis det har vore å leve det normale livet, dagleglivet, i dimensjonar der mennesket vert lite og sårbart i møte med –eller skulle vi heller seie samlivet med – ein veldig og voldsam natur. Som her i Matvika.
Vi hugsar kva Bernt Støylen har skrive om dei som hadde levebrødet sitt på havet i open båt: –Sitt levebrød hev på på stormande hav/med berre ei fjøl mellom seg og si grav. Og her, på gardane langs fjordstrendene og på berghyllene, var det ikkje berre levebrødet som gjorde at ein måtte takle naturkreftene, men heile livet: bustad og heim; under veldige fjell og skreder og ved brådjupe fjordar, med gardar så bratte at dei kunne slåast på begge sider, som han sa det; eller så bratte det ikkje eingong nytta med stutt-orv, ein måtte bruke navar! Samanlikna med dei tøffaste plassane, er vel Matvika nærast for eit paradis å rekne, derav namnet reknar eg med. Her var det stridt, men godt å vere.
Eg trur det er dette samspelet som fascinerer oss; dei kolossale dimensjonane i naturen, og det sårbare, utsette mennesket i sitt daglege liv og strev. Mennesket kjem på plass her, vi lærer noko om oss sjølve her. Å leve her, forma dei som budde og levde her. Eg trur at det ikkje berre var det overveldande i naturen i og for seg som var formande. Naturen tala om mennesket sitt tilhøve til sjølve livet, til dei store kosmiske perspektiva, til dei lange historiske løpa. Det er noko her som lærte menneska, nesten instinktivt, til å skjøne eller ane at det står store og majestetiske krefter bak livet vårt, bak eksistensen vår. Å leve her, var ikkje berre ei teknisk eller praktisk erfaring, så å seie, men ei metafysisk erfaring. Naturen talar om det overnaturlege, det metafysiske, for den som kan sjå og høyre. Ikkje utan grunn at eit av dei folkelege namna på Gud er Storemannen. Eller rett og slett ”Han”; han bles i dag, han regnar i dag, han stormar i dag… ”han” – den uendelege, den ufattelege, som vi ikkje ser, men som strålar fram i alt som møter oss og som overveldar oss. Som skrive står:- Det er i han, i Gud, vi lever, rører oss og er til, og han er ikkje langt borte frå nokon av oss (Apgj 17). I eit samfunn der alt er ordna, der pengane kjem ut gjennom veggen berre vi tastar ein kode, er det lett å gløyme det, lett å gløyme ”han”. Vi er vane med å meistre alt – heilt til naturkreftene brutalt rykkjer oss ut av illusjonane. Åknesrenna [fjellhammaren som truar med å rase ut og lage ei kjempekatastrofe i fjordområda] – vi kan tilsetje så mange ekspertar og ha så mange vareselrutinar vi vil, men vi veit at det aldri er råd å sikre seg heilt, det finst noko som dreg seg unna vår kontroll. Vi må rett og slett leve med det. Vi skal ikkje uroe oss heile tida, vi skal nettopp leve med det – og likevel: Det er noko med angsten for det større og sterkare enn oss, som er sunt, som vi ikkje skal fortrengje. Det held oss på plass, det opprettheld respekten for kreftene og livet. Det handlar om ”mennesket og maktene”, som det heiter i romanen av Olav Duun. Maktene finst; det er ikkje mennesket som er allmektig, det er ein annan…
Menneska som levde langs strendene og ved floga og under hamrane her inne i fjorden, hadde respekt for dette. Dei hadde rett og slett respekt for noko større enn dei sjølve. Ja, dei hadde gudsfrykt – eit omgrep som nesten er blitt eit framandord i dag. I dag trur vi lett at det alltid finst eit eller anna departement eller eit offentleg ombod som kan løyse alle våre problem. Så å seie over skattsetelen.
Kjære vener; vi har godt av å lyfte blikket og gripe oss i bringa og vite: Vi er mektige, men også avmektige. Det finst noko som skal respekterast. Folka som levde her og under tilsvarande vilkår, lærte ikkje dette berre av naturen og dei ytre livsvilkåra. Dei hadde også fotfeste og forankring i ei tankegang og ei forteljing som hjalp dei å tolke livet sitt, hjalp dei til å sjå sant på seg sjølve, som hjalp dei å skjøne kva det vil seie å vere menneske, rett og slett. Det som galdt her, var sjølvsagt den kristne trua. Det var ikkje berre naturen som la korta, det var også den åndlege, intellektuelle og moralske kulturen som var overlevert og levd ut gjennom generasjonar. Enkle kår, var det sikkert her, men ikkje åndsfattige. Eg er sikker på at det i alle hus fanst skrifter, tekster; kanskje ein bibel, men nokså sikkert eit eksemplar av ”vanilja”, av ein postille med lærde og lange preiker fro alle sundagar og helgedagar i året. Sikkert på vanskeleg og stolpete dansk som var slitsamt å lese og gjerne endå meir slitsamt å høyre på. Men kven har sagt at alt skal vere enkelt og alltid underhaldande? Vi skal ikkje undervurder innsikta eller lærdomen til dei som las og brukte desse heilage skriftene. Det fanst sikkert også ei salmebok, ikkje berre med songar, men også med bøner. Det hadde eit pensum, så å seie; ”alt som skulle vore sunge, som ho sa kjerringa, ho bladde i salmeboka”. Når dei ikkje kom seg til gudsteneste var det faktisk norsk folkesikk å syngje og lese i heimen på heilagdagen. Og var det kyrkjesundag, skulle det langt meir til den gongen enn i dag for å unnlate å dra til Guds hus. Dei klatra og kleiv, dei rodde og sigla, ja kanskje kollsigla, for å kome seg til kyrkja – på Hellesylt, i Geiranger eller på Stranda. Var det altargong, va’ kje det snakk om å ete for dei som skulle til altars. På fastande hjarte la dei ut, i grisotta, og smakte ikkje matbiten før langt på dag. Her kan ein snakke om ”kristne grunnverdiar” som meir enn ein talemåte, her kan ein snakke om gudsfrykt, om noko som er verkeleg viktig i livet. Og ikkje mindre viktig i døden.
Naturen ikring desse menneska var stor, men også deira indre landskap var stort. Det var noko dei var danna til, noko dei vart adla til, noko dei odla fram, like viktig som bakkane dei slo og båten dei rodde. Også her inne langs strendene opplevde dei det som Blix syng om når han minnest det strie livet på Helgelandskysten; han kjende det på seg og hugsa det, som spor og gjenklang i sjela og kroppen, også når han sat over bøkene inne i Kristiania og skreiv: – I min heim var eg sæl avdi Gud var attved/og eg kjende so vel kor det anga Guds fred//Når til kyrkje me for/når me heime heldt kor/når med moder eg bad! Den fyrste songen – det var heller ikkje her ein GrandPrix-låt; nei, det var ”mor sin song ved vogga”, ”den song som allting heilar”. Som lækjer alle våre sår.
Midt i strevet og balet, midt ein natur som kunne både lyfte og knuge, hadde menneska her ein åndeleg kultur, ein skriftkultur og ein songkultur. Som gav ramma rundt det heile. Og som opna opp mot den større verda og mot historia. Dei var ikkje provinsielle; ikkje minst den kristne kulturarven, fletta inn i dagleglivet i helg og yrke, gjorde dei til europearar og til verdsborgarar.
Fortida og historia blir så lett eit uforpliktande tablå, ei påminning om noko vi er ferdige med. Men verkeleg historiemedvit, historiesus, også lokalhistorisk, blir det når vi slepp inn på oss det menneske før har levd og erfart og uttrykt. Historia som ei utfordring, som noko aktuelt. Verkeleg Storfjordens vener blir vi når vi tek fatt på vedlikehaldet og restaureringa av dei ”indre” husa våre, av det indre romet vårt. No for tida lever lettare, men kanskje ikkje rettare enn dei som levde her. Nettopp på ein slik stad kan vi oppleve noko av det dei opplevde og innsåg, og sikkert sa med salmisten: –Eg lyfter mine augo til fjella, kvar kjem mi help ifrå? Mi hjelp kjem frå Herren, han som skapte himmel og jord. -Han som skapte Stabben og Matvika, og oss alle, kunne vi leggje til) (Sal 121).
Kjære Storfjordens vener: Matvika – og alle strandgardane og fjellgardane, er levande kulturminne. Måtte dei vedlikehaldast, slik at dei framfor alt vere ei levande kultur-påminning! Då blir det ei verkeleg Matvik!
Han far hev vigsla denne stad/med trugne sveitten sin// Her gjekk han djerv og arbeidsglad/her gjekk ho mor og gret og bad/for barneflokken sin.
Vår eigen heim, vår elsk på jord/me fagnar deg i dag!! Du gamle, slitne trugne mor/hjå deg, hjå deg vårt hjarta gror/til siste andedrag (Anders Hovden: Sunnmøre, v 4 og 5)
Til lukke med stemna, til lukke med arbeidet!
Manus for introduksjonsføredrag ved konserten til songgruppa «Trio Mediæval»; konsert i Bergen Domkyrkje under Festspela 2011, onsdag 1. juni…
Kjære tilhøyarar!
Vi er samla i fransiskanarane si gamle klosterkyrkje her i Bergen. Tiggarmunkane, som fransiskanarar og oss dominikanarar, bygde svære kyrkjer for å samle folk til forkynning,, men også for gudstenestelivet i klosterfellesskapen, messa og tidebønen – som er krumtappane og aksane i den katolske liturgien. Og dermed ei kyrkje bygd for songen; all liturgi blei sungen i middelaldren og det er stadig regelen og normalen.
Og songen, det var fyrst og fremst den gregorianske songen, slik vi skal høyre det i kveld. Eigentleg er det noko som skurrar når gregoriansk song blir framført i konsertversjon, med deltakarar som er publikum. Konsertkonseptet er jo ein del av borgarleggjeringa av kunsten. Gregoriansk song – som all kyrkjeleg kunst og kultur – er eigentleg brukskunst. Det handlar ikkje om rein estetikk. Estetsimen risikerer å gjere oss til uforpliktande forbrukarar. Det songlege stoffet vi skal høyre i kveld, er ein overgangsmodus frå det spesifikt gregorianske, via seingregorianikken og til det smått polyfone, til renessansens musikk. Likevel er den gregorianske ”spiritualiteten” heile tida underliggjande..
Den gregorianske songen er djupt liturgisk, gudtenestleg, kultisk. Det blir ofte sagt at orda ikkje er viktige, og sjølsagt kan vi ane livet i songen også om vi ikkje oppfattar orda. Likevel er det nettopp orda, for ikkje å seie Ordet, som formar og føder den gregorianske songen. Nettopp den kyske, reine forma kler orda, tener orda. Orda blir tonar og tonane blir ord. Ja, det transcendentale, grenseoverskridande, metafysiske i greogrianikken gjev orda djupne og mystikk, eller rettare: Opnar dei mystiske dimensjonane og djupnene i dei heilage orda, i språket. (Og det nettopp ikkje ved å smørje tjukt på og bruke svulmande former og store fakter som i barokken; nei; nettopp det likeframe, fysiske, kroppsnære ved den enkle songrøysta er det som også formidlar det evige, det åndelege). Moderne kyrkjemuskk har ofte teke opp i seg noko av det musikalske etoset i gregorianikken, ja, gregorianikken er ofte forbausansde moderne i sitt uttrykk. Den nykomponerte musikken som er laga for å utfylle lakunene i den messa vi skal høyre i kveld, vil sikkert bekrefte dette.
Ord og song er altså ekstra nært samanknytte i den gregorianske tradisjonen. Og dei orda det er tale om, er ikkje berre orda i Den heilage messa. Også tidebønene, officiet, er sterkt prega av den gregorianske songen, ikkje minst fordi dei rett og slett er den kontinuerlege resitasjonen av dei bibelske salmane. Særleg i klosterlivet er det dette som gjev sjølve rytmen og innhaldet i det daglege livet. Men messa, evkaristien, feiringa av nattverden er likevel sentrum i liturgien. Liturgien med stor L (Den guddomlege liturgien, som det heiter i dei ortodokse og orientalske kyrkjene).
I messa er det nokre ledd som skifter; det vi kallar propriet, det som er spesielt, ”proper”, for den bestemte sundagen , festen, høgtida eller det høvet ein feirar. Proprieledda er tekstlesingar og bøner – også i gregoriansk setting, ja, også tekstene, i alle fall evangeliet kan syngjast – og bibelske salmar som Introitus, offertorium, og kommunio. Ordinarieledda, dei faste ledda er, som kjent, Kyrie (Herre, miskunne deg) Gloria/laudamus(Ære vere Gud i det høgste; på festar og høgtider), Credo (Trusvedkjenninga; også berre ved visse høve), Sanctus og Agnus Dei. Dette er tekster som anten er henta direkte frå Bibelen eller som ligg nær opp til bibelsk terminolog i språkbruk og symbolbruk. Også ritane og skikkane, bilete, kultgjenstander og drakter – alt i messa gjenspeglar den bibelske horisonten, det bibelske symboluniverset. Messa er Bibelen i feira form, kunne vi seie.
Kyrie , gloria og credo høyrer til i messa sin fyrste halvdel, Ordets liturgi, der alt er sentrert kring dei bibelske tekstane etter mønster frå den jødiske synagogeliturgien. I messa sin andre hovuddel, Nattverdens liturgi, toppar det seg fyrst i Sanctus; vi deltek i den himmelske serafsongen slik profeten Jesaja såg og høyrde; i sin visjon inn i den himmelske verda (jf Jes 6). Vår liturgi flyttar seg til himlen –difor lyder stadig den eldgamle oppmodinga: Sursum corda – eller vi kan seie at liturgien i det himmelske templet stig ned til oss, omfattar og omfamnar oss! Tid og æve blir eitt:. Serafane hyller Herren Sebaot, Herren, Allhæres Gud – og kyrkja istemmer for her er han midt i blant oss, i messa, i det vigde brødet og den vigde kalken, i sin lekam og sitt blod, Lammet som gav seg sjølv, viljug og hengivent, han som stadig er Lammet, den sigrande, Lammet med sigersfana. Difor munnar nattverdliturgien ut i den djupe og inderlege hyllinga, henta få Johannes døypars ord om Jesus: Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis/dona nobis pacem; Guds Lam som tek bort heimsens synder, miskunn deg over oss, gjev oss din fred.
For meg er messa dette: Lovpisinga av den nærverande Kristus, den nærverande Gud. Og overgjevinga av meg sjølv og alt mitt til han som overgav seg og stadig overgjev seg for meg, til meg. Overgjeving, hengijeving, sameining, kjærleikens einskap – det er det handlar om. Det er grunnpulsen og hjarteslaget i livet mitt. Og den gregorianske songen dreg meg inn i dette, trengjer gjennom med ei stille makt, gjennom alle hindringane og sperrene mellom meg og det guddomlege. Sjølve songen blir sakramental, den usynlege og den synlege verda møtest, går over i kvarandre,. Den gregorianske songen, født ut av messa, er ein forvandlande song.
Messa er feiringa av Krist nærvere, av Kristi offer. Men fordi det også er eit takkoffer, ei lovprising, ein evkaristi, kan ho også vere ei takk til Gud for noko eller on som han har gjeve oss. Det er dette som er ei votivmesse, ei messe for eit spesielt formål. Vi feirar messa som ei forbøn for levande og døde, for nokon vi særleg vil be for – i messa sameinar vi vår bøn med Jesu Kristi store forbøn for oss, den han stadig ber fram for oss i himlen, for Faderen. Men vi feirar også messa som takk, ikkje minsg for dei heilage, helgnane, som er hos Gud. Vi tiilbed dei ikkje, dei tilbed Gud saman med oss – og dei kan be for oss, der dei er i Gds nærleik; dei er våre vener hos Herren, akkuraty som vi kan be brør og systre her nede om forbøn. Ora pro nobis, be for oss; slik tiltalar vi helgnane. I fremste rekkje står Maria – fordi ho er Guds mor, Jesu mor, teotokos, gudføderske.Og ho er heile kyrkja si mor. Som ei mor var ho for apostlane, som ei mor gav Jesus henne til sine vener, då han på krossen sa til Johannes, den læresveinen han elska: -Sjå., der er mor di. Og til Maria sa han: -Sjå, der er son din.
Difor høyrer Maria saman med kyrkja og kyrkja saman med Maria. Ho er vår mor, den nye Eva, mor til heile den menneskelege familien. Ho er ’smertenes mor’ og ho er ’gledens mor’, ho er Lilja, ho er Stella maris/havsens stjerne, ho er Mater omnia succursus/ all trøysts mor. Ho har tusen namn, i songar, hymner, bøner; slik kjærleiken har tusen namn på den han elskar; slik ho vert hylla og elska i dei marianske songane som smykker denne messa. Ikkje uvanleg at ei messe bli utsira med slike opne, frie tekster; antifonar og hymner, som i det tekst- og songmaterialet vi skal høyre i kveld. Materiale som er blitt brukt og som kan brukast både i messa og utanfor messa. Rett nok er det i kveldens konsertprogram lagt inn fleire slike frie songar enn det som ville ha vore vanleg i ei vanleg votivmesse. Dette songstoffet er som ein lang rosenkrans med ’devotion’ til Maria, meir enn liturgiske tekster i streng forstand. Kyrkja har alltid stilt strengare krav til liturgien enn til den mindre offisielle og meir personlege spiritualiteten og poesien.
—
Den gregorianske songen er kjenslevar, men usentimental; den er kontemplativt sakleg, kunne vi seie; den gir plass for det som er innhaldet i songen; gir plass for objektet, stiller seg ikkje i vegen for det songen handlar om, som ei drakt som kler kroppen. Den apellerer ikkje til det sentimentale, men til det som ligg djupare i oss. Den set oss i samband med transcendentalane, det grenseoverskridande; Det gode, Det sanne, og Det vakre. Ja, med det guddomlege. Det handlar om deltaking, om partisipasjon. Difor er det noko nesten sakramentalt med den gregorianske songen. Måtte vi, sjølv om vi ikkje feirar ein liturgi i kveld, likevel gjere oss deltakande, disponible. Slik Maria formidlar mellom oss og det evige. Ho er ein av oss – og likevel bar ho himlen under sitt hjarte. Så, for den timen vi skal sitje her, la oss be med ei av dei bønene vi snart skal høyre:
Alma dei genitrix
Alma dei genitrix,
Succurre precantibus cunctis,
Nos quoque una precamur supplices
Ut tuis precibus adiuti laudemus trinitatem.
Gode Guds mor,
Hjelp alle dei som bed,
Ja, som bed med eí røyst;
At vi, med hjelp av di forbøn, må kunne prise Den Treeinige Gud.
«Norbert blir med rette rekna mellom dei som med størst verknad gjekk inn for å setje den gregorianske reformen ut i livet, såleis at han var den fyrste som ynskte å legge til rette ei livsform for geistelege, vigde til det evangeliske og apostoliske livet i reinleik og fattigdom».
Gregorianismen (etter pave Gregor den 7.), eller «Libertas ecclesiæ»-rørsla (Fridom for kyrkja) på 1100 talet sette djupe spor i samtida. Både Bernhard av Clairvaux og hans cisterciensarar og Dominikus og hans preikebrør, litt seinare, var ein del av dette. Ei svær bylgje av iver for å fri kyrkja frå feudalisme, nasjonalisme, fyrstemakt og verdsleggjering. Forkynning og sjelesorg for folket, eit enkelt liv etter føredøme frå Jesu liv og arbeid saman med apostlane og etter føredøme frå utkyrkja – det var programmet. «Det apostoliske livet», var nemninga ein ofte brukte.
Norbert grunnla ein orden av prestar som levde i kloster og samstundes vigde seg til forkynning og pastoralt arbeid. Dei var prestar som levde etter ein regel, ein kanon; «kannikar». Det store abbediet i Premontré (Frankrike) gav namnet til Premonstratensar-ordnenen, ein kannikorden som hadde hus også i Noreg, i Tønsberg. Dominikanarane tok, hundreåret etter, premostratensararne som modell (Dominikus var kannik i Osma, i Spania), men valde også å vere omvandrande tiggarmunkar.
nota bene: heil og hurra!
Hei! I ein skuff fann eg tysk-leseboka til mor mi, frå Ålesund off. høyere Allmenskole, frå 1937. Ved A.Midsem og utgitt på Aschehoug & Co. Her er det sus over sakene; reinspikka nazipropaganda med lange artiklar om kjekk Olympiade-opning med Hitler, med struttande presentasjon av arbeidsleirar (Arbeitsdienst) for unge med faneheising med hakekrossar, eksis og song. Her er det gladmeldingar om Hitlerjugend («und heute hat der Staat bestimmt, dass jedes deutsche Mädel und jeder Junge… mitmarschieren und erzogen werden müssen..»), t o m med innlagde skiturar til Noreg.
Ja, for vanlege folk var det òg arrangert cruise til norske fjordar i regi av den nazi-statlege «Kraft durch Freude»-rørsla. Eit bilete viser ein KdF-dampar full av folk på dekk på veg inn Geirangerfjorden. Eit masseopplegg med mottoet: «Mit freiem Volk auf freien Grund zu stehen».
Heia Noreg, heia Aschehoug!
» Om vår frelse berre forheldt seg til det som ligg i dagen, korleis skulle då verkeleg gudsfrykt kunne oppstå i hjarto våre?»
Her seier pave Leo eigentleg berre det Herren sjølv sa, då han blei usynleg for augo åt læresveinane, då han gjekk til Faderen: «Det er til gang for dykk at eg går bort» (Joh 16,7). Som han òg sa til Thomas: «Sæle dei som ikkje ser og endå trur» (Joh 20,28).
Guds rike er eit trus-rike. Det er denn indre, frie overtydinga han ynskjer av oss. Risikoen. Satsinga. I det ukjende kan vi lære han å kjenne.
Det gjekk fint med føredraget på festspela; ein introduksjon i forkant av konserten til Trio Mediæval, i Bergen domkyrkje (skal leggje det ut seinare).
I dag tidleg feira eg den tidlege messa i St Paul og preika der – og så køyrde eg med Paul Otto Brunstad opp over vetslandet og helt hit. Praktisk at han skulle heim til Sykkylven eit ærend, og eg kunne gå av på Stranda. Det regna lett innimellom og det hang gråskyer ned i fjella der dei siste snøfonnene endå ligg nok så langt ned i liene. Men bjørkaskogen står tjukk og grøn og seier at det sommar, likevel.
Blir her til tysdag. Deretter austover for eit oppdrag før eg held fram studiepermsjonen ein stad på den kanten av landet. Bøker og Macbook og ein skjerma plass er alt eg treng for å gjere den jobben.
«Han forlet ikkje himlen då han steig ned til oss, han forlet oss ikkje då han steig opp att til himlen».
Kort og fyndig uttrykjer den hl Augustin kva vi feirar denne dagen – og heile Jesu frelsesverk: Han er «Gud av Gud, ljos av ljos, sann Gud av den sanne Gud, av same grunnhått som Faderen» (Nicenum); han er den andre personen i Treeininga, han var Gud også då han tok vår kjøt og blod på seg og levde her i tida, her i denne verda.
Og han er stadig heilt og fullt menneske der han no sit ved Faderens høgre hand. Slik har han teke menneskenaturen opp i Gud, og herleggjort og guddomleggjort mennesket. Han er i oss og vi i han. Som Lina Sandell syng: «Jeg har en broder ved Guds side/som alltid treder fram for meg// Jeg har en nådestrøm så vide /som himlens hvelving strekker seg».
Når vi i dag feirar Jesu Kristi mysterium, feirar vi den djupaste løyndomen om vårt eige liv.
fr Arnfinn Haram - Weblog 
Siste kommentarar