homiletica: Treeiningssundag 2010, St Dominikus krk, Joh 16,12-15n

Kjære brør og systre!

Læra om Gud som Den treeinige, er ikkje eit resulatat av teologisk og filosofisk spekualsjon. Dette grunnleggjande dogme i vår tru er ei fyrst og fremst ei samanhalding av det som er forkynt i Den Heilage Skrifta, i Bibelen – og det er ei tru som den katolske og apostoliske tradisjonen har vedkjent heile tida. Fyrst som eit indre mysterium, overlevert i arkandisiplinen, til dei nydøypte; overlevert som ei innviing, som ei gåve, for det opne hjarte, ikkje som eit diskusjonsemne, eller som eit problem. Fyrst seinare, når det trua blei offentleg angripen, måte kyrkja forsvare seg og formulere denne trua, slik vi har det i vårt Credo, i vår trusvedkjenning.

Rotsystemet eller grunnlaget for trua på Gud som éin og tre finn vi altså i Bibelen, i Skrifta. Men Bibelen er sjølv ikkje ei systematisk lærebok; den er framfor alt  historie og forteljing. Men nettopp i denne historia, i desse heilage tekstene, ser vi at Gud openberrar, viser seg,  seg som Den treeinige.

Gud er éin; slik det står i den fortetta trusvedkjenninga til det gamle Israel: ”Sjemah Isjrael; Høyr Israel, Herren din Gud, Herren er éin!”

Men vi ser også at Gud sjølv er tilstades i sitt Ord, i sin Visdom. Som vi høyrde: ”Så sier Visdommen: Jeg var der da han reiste himmelen og spente hvelvingen over dypet… Jeg lekte på hele hans vide jord og hadde min fryd i menneskenes barn”. I Det nye testamentet les vi om Logos, om Ordet, som var hos Gud, som var Gud, om han som var i opphavet hos Gud; alt vart til ved han. Ordet som blei kjøt og tok bustad hos oss (Joh 1) – i Jesus Kristus. Det er han som er Visdomen, det er han som er Ordet.

Han er også Sonen, som fra æva av finst til i intim og fullstendig einskap med Faderen og Anden. Han er Herren, seier Paulus ()– og Herren er Gud sjølv. ”Han er ei utsråling av Guds herlegdom og biletet av hans vesen”, seier Hebrearbrevet (Hebr 1). ”I han bur heile guddomens fullnad (fylde) lekamleg” , seier igjen apostelen Paulus. Ja, i evangeliet ser vi han til slutt på himmelfartens berg, der han blir tatt inn i den himmelske herlegdomen – og apostlane ’fall ned og tilbad’ han, står det (Matt 28,17).

Og Anden, Den Heilage Ande, han er Talsmannen –som vi høyrde i evangeliet i dag. Ein talsmann,; ein levande person, ikkje berre ei kraft.  Det er nettopp denne familiariteten, denne indre utvekslinga og einskapen mellom Faderen, Sonen og Anden Jesus lukkar oss inn i evangeliet, i sin siste tale til apostlane. Han og Faderen er eitt; ”alt hva min Far eier, er også mitt”; og Sanningsande, Sannhetens Ånd, ”skal kaste glans over meg”, sa  Jesus, ”for det er av mitt han skal ta og forkynne dere”. Også Anden er guddomleg, ein person i guddomen.

Brør og systre; det er alt dette vi fastheld i dogmet om Den treeinige Gud; dette mysterium at Faderen er Gud , ja, sjølve guddomens kjelde, at Sonen er Gud, at Anden er Gud, og at denne Gud er éin.

Slik er Gud. Ein levande Gud, ein elskande Gud. Ein Gud som skaper og som frelser,ein Gud som er opphøgd og uendeleg, ein Gud som er nær, som tar vårt kjøt og blod på seg, som bur ved trua i vårt hjarte.  Det er denne levande Gud som er opphavet tll vårt liv, det er i hans bilete vi er skapte, det er hans born vi skal vere. Det er han som vil føre oss tilbake til seg, ja, gi oss del i guddomleg natur. Gjennom Sonen, i Anden, blir mennesket og heile skaparveket ført tilbake til Faderen! Det er der som er den djupaste meininga med alt som er.

Heilt frå dåpen av, der eg blei døypt i Den treeiniges namn, i eit lite kapell på sunnmørskysten, er livet mitt eigentleg sett inn i dette perspektivet, det er denne trua som gir sjølve møsnteret, som så å seie har informert livet mitt  som truande – i gode og vonde dagar. Og dette gjeld oss alle.  Det er om denne trua Jesus talar, i det han bryt ut i  lovprising: ”Eg lovar deg, Far, Herre over himmel og jord, fordi du har løynt dette for vise og vituge, men openberra det for umyndige. Ja, Far, for dette var din gode vilje” (Matt 11,25f).

Bror og syster! Gud finst! Du finst!  Og de skal høyre saman. Gud har skapt oss til seg, seier den heilage Augustin. Ja, om vi lyttar til menneskehjartet, midt i all støyen, også i vårt samfunn, i vår verd, så høyrer vi dette hjarteslaget: Eg er ikkje i mål, før eg er i Gud;

”så mitt hjarta stundar/bankande i barm//til eg ein gong blundar/ i Guds faderarm”.

Reklame

officium: laurdag, 8. vike i det allmenne året, job 13,13 – 14,6 (matutin)

«Eg vel den farefulle vegen, ja set livet på spel» (v 13)

Talen om Gud – det er det Jobs boka handlar om. Sjølv om orda og læra kan vere objektibt sann og rett, slik det var tilfelle med Jobs vener, kan det likevel bli urett tale om Gud. Job sjølv måtte bite i graset då Herren omsider tok til orde. Og likevel: Job fekk attesten at han hadde tala rett om Gud, med all si klage og anklage, medan venene vart refsa. Både med sine ord og med si haldning sette dei seg utanfor det nakne møtet med Gud, både Jobs og sitt eige. Dei leste berre frå læreboka.

Men teologi er levande tale om Gud, ein dialog – med ord, med kropp og sjel, med heile eksistensen. Jobs bok syner oss at bibelsk tru og teologi har eit eksistensialistisk preg.

Den som vil leve på den sikre sida, lærer ikkje Gud å kjenne. Blir ein dårleg teolog. Den gode teologen må gjere som Job: Velje den farefulle vegen. Setje livet på spel.

officium: torsdag, 8. vike i det allmenne året, job 11 (matutin)

«Kan du lodda djupnene i Gud eller fnna ei grense for stordomen åt Den Allmektige?» (v 7)

Jobs vener har heilt rett; Guds mysterium er det umogeleg å utgrunne. Heile den apofatiske teologien – at vi berre kan seie noko om kva og kven Gud ikkje er – botnar i dette. Vår tids vanskar med å tale om Gud ville vore mindre om vi hadde vore meir fortrulege med dette; at Gud er «den som er heilt annleis».

Likevel: Job har rett mot sine vener. Noko som viser seg mot slutten av Jobs-boka. Job veit at Gud er ufatteleg og uangripeleg, men han går på, han vil fatte meir, han angrip Gud,  nettopp fordi han tek Gud på alvor. Gud utfordrar, men han vil òg sjølv bli utfordra. Gud angrip oss, men han vil òg sjølv bli angripen , fordi han vil ha oss inn på livet.

Job og Herren. Det nærgåande mennesket og den nærgåande Guden.

officium: onsdag, 8. vike i det allmenne året, Job 7,1-21(matutin)

«Kvifor gjer du meg til skyteskive for deg?» (v 20)

Ein Gud som ikkje let mennesket i fred, som fylgjer etter det, som møter det frå alle kantar, som køyrer det på hovudet inn i eksistensen når det vil dra seg tilbake og berre flyte med livsstraumen. Slik møter Job og Gud kvarandre.

Mennesket erfarer sin forgjengelegdom, kor sårbart det er, kroppsleg, sosialt, kjenslemessig. Jord og støv og vatn som bustad for Guds bilete.  Å bere eit djupt medvit om seg sjølv, å vite at det har evige dimensjonar – og samstundes vere så underkasta endringar, sjukdom, fattigdom, fiendskap. Slik er mennesket.

Det er fyrst når vi vågar å kjenne på grensene våre, at vi får kontakt med oss sjølve. Skjønar det høge spelet som livet er. Difor er Gud menneskets utfordrar.  Han kastar oss ut av kvilestillinga heile tida. Bli vaksen! Opp og stå på føtene. Finn fotfestet.

officium: tysdag, 8. vike i det allmenne året, Jakob 3,1-18 (matutin)

«Den som ikkje misfer seg i ord, er ein fullkomen mann som greier å styra heile lekamen» (v 2)

Å vere eit kristent menneske, er å ha styring på livet sitt. Jakobs brev er ein asketisk traktat som i sin rett på sak stil seier oss at det kristne livet ikkje er draumar og tomt snakk, men levd liv.

Vil du styre livet ditt, så må du kunne styre tunga di. Talen og orda opnar for realitetar;  gjennom orda dine slepp du til dei vonde elller dei gode kreftene i deg og omkring deg. Menneskelege ord er eit ekko av Guds tale, orda har skapande kraft i seg. Destruktiv tale skaper eit destruktivt miljø, ein negativ menneskeleg økologi. Orda legg føringar for livet, dei formar og pregar livet ditt.

Den gode talen er velsignande; ei aktiv, skapande framkalling av godleik, rettferd, kjærleik og fred. Sanne ord kan vere kritiske, men det er noko anna enn den talen som forbannar, som vil det som er vondt for andre.

Kva vil du med orda dine?

carpe diem: Dansk pinse

Ingen har feira pinse før han har gjort det i Danmark, sjølve pinselandet.. Fyrst messe hos St Joseph-systrene ved Øresund. Vi kom dit i strålande morgonsol, med aplar i blomst i den store hagen ned mot stranda, med grønt i alle slags sjateringar, med vind gjennom lauvet og Danebrog (flagget) lett vaiande over det heile. Som å stige inn i ein salme av Grundtvig: «Det ånder himmelsk over støvet/det vifter hjemilig gjennem løvet» Og: «I Ordets navn, som her blev kød/og for til Himmels, hvid og rød».    Når t o m Herren blir raud og kvit, ja, då kan det ikkje bli danskare. Grundtvig lokaliserer heilt sikkert Paradiset til Lolland -Falster eller ei anna av dei danske øyane.

Så er det høgmesse  her på Fredriksberg; klosterkyrkja er også soknekyrkje for området. Fullt hus og jublande song, slik berre danske kyrkjelydar kan syngje, alltid freidig, uansett!   Den obligatoriske danske pinsesalmen (sitert ovanfor) ,»I all sin glans nu stråler solen», tonar gjennom rommet og pastor Fich bøyer seg over til meg og kviskrar: -Det er slik jeg tror Grundtvig ville at den skulle synges!

Og faktisk trur eg at den tradisjonelle danske høgmessa i luthersk tapning no overlever i katolsk setting. Rett og slett fordi at både folket og den aktive trua overlever der. Mange av dei «statlege» danske kyrkjene  står ganske tomme. Vi køyrde forbi ei kyrkje på vegen frå Øresund, i den folkekyrkjelege  gudstenestetida, og Jesper bemerka at «folkekirkens parkeringsplassen står tom», det var ingen bilar utanfor kyrkja. -Ja, men det står fire syklar der, sa eg. -Det er koret, kom det, prompte. Den katolske kyrkja treng åndeleg og moralsk fornying, og den danske folkekyrkja treng oppslutning, om tru, liv og gudsteneste.

Pinse er liv. Og pinse er bot. For alle.

carpe diem: Forsommarkveldar her og der, eller: Gud på Gare du Nord

På gjesterommet mitt hos systrene i St Lioba-klosteret.  Kom hit ved middagstid etter lang bussreise gjennom natta frå Brussel. Ferjeturen Puttgarden-Rødby friska opp, sjølv om Nord-Tyskland låg i grådis og havskodde som ikkje ville sleppe taket i dag. Fyrst oppover Sjelland tok det til å lette. Her er i Køpenhamn er det fin, ljos og varm forsommarkveld. Stille. Pinseaftan.

Medan eg venta på bussavgang  i går kveld, sat eg ute i den store hallen på Brussel Nord-stasjonen. Svære marmorgolv og høge spegelglasruter ut mot byen. Berre nokre få menneske så seint.  Til og frå. Her hadde det samla seg ei gruppe ungdomar; ein gjeng gutar med tydelegvis utanlandsk bakgrunn – afrikanske, og iranske eller deromkring, å sjå til. Dei hadde ei slags uformell øving i rap-dans, med utruleg rytmesans, spenst og radbrekkande kroppsbehersking. Til å måpe av. Marmorflata og spegelrutene innbaud til utfalding og performance; eit perfekt øvingsom. Leikande utfalding, og eit slags cool og lett glede prega dei. Noko suverent og kreativt som viser at mennesket er i slekt med Gud. Slik ser eg det. Det leikande mennesket, den leikande Guden. På Brussel Nord.

Eg sat ei stund som publikum, saman med andre forbipasserande. Spurde ein som tydlegvis var leiar for truppen, og det viste seg, som eg ana, at det var elevar på ein skule; eit  gymnas med rapdans som eiga line. Og her: Det vanlege byrommet  spontant forvandla til scene.  «God bless you!», sa eg. Så gjekk eg ut til bussen.

carpe diem: retur

Til info: Drar frå Brussel med eurolinebuss i kveld (nattbuss), via Hamburg til Køpenhamn, framme kl 14. Stoppar laurd/sund (pinsedag) hos benediktinarinnene og pastor J Fich på Fredriksberg, som sist; drar vidare via Malmø med Swebuss-express til Oslo måndag morgon, til Oslo mådag 24., ettermiddag. God willing.

Varmt og fint her no, seint men godt! Takksam for gode dagar her! Be for reisa…

🙂

officium: fredag, 7. vike i påsketida, 2 joh (matutin)

«Den eldste helsar den utvalde frua og borna hennar…» (v 1)

Dette er ikkje ein glimt inn i antikkens familieliv. Det er teologisk og kyrkjeleg terminologi. «Den eldste», av det greske presbyteros, burde like gjerne vore omsett med «presbytar» (av det kjem ordet «prest»), for  å syne at det dreiar seg om eit embete i kyrkja.

Og «frua», det er den lokale kyrkja som apostel-presbytaren Johannes skriv til. Kyrkja blir ofte omtala som kvinneleg;  som  brud, som mor og her, som frue. Det er difor Maria blir sett som eit bilete på kyrkja; ho er brud, mor og Vår Frue, Notre Dame, Our Lady. Som Maria, skal kyrkja ta i mot Ordet, unnfange og føde Kristus, åndeleg forstått.

«Ingen kan ha Gud til far, som ikkje har kyrkja til mor», seier fedrene.

officium: torsdag, 7.vike i påsketida, 1 Joh 5,13-21 (matutin)

«Denne frimodige tillit har vi til han at han høyrer oss når vi bed om noko som er etter hans vilje» (v 14)

Som du bed, så trur du; som du trur, så bed du. Tilhøvet til Gud er noko aktivt, ope, praktisert. Det er å tru at Gud er ein levande Gud for levande menneske. Å leve, er å ta imot alt vi treng. Vi er djupt avhengige – av våre medskapningar, frå englane ned til den minste bakterie. Livet er sårbart. Framfor alt, er alt som lever, avhengig av Skaparen.

Han vil halde oss oppe. Nettopp fordi han er Skapar, er han ein Gud som høyer bøn. «Alle ventar dei på deg, at du skal gje dei mat i rette tid. Du strøyer ut, og dei kan sanka; du opnar handa og mettar dei med gode gåver» (Sal 104,27-28). Der trua på Gud som den umiddelbare livgjevaren og livsopphalderen bleiknar, døyr bøna ut.

Å leve, er å be.

carpe diem: ein dag i Paris

To dagar i Paris, primært for å snakke med vår provinsialprior;  det høyer med til priorvervet i eit kloster. Som kjent, høyer dei nordiske dominikanarane tll den franske ordensprovinsen. Så det var litt business.

Ferdig med det, feira eg messa saman med brørne i klosteret der provinskontoret er, Couvent de l’Annonciation, (Maria bodskaps kloster), deltok i middagen – og gav meg på veg ein tur gjennom Paris. Toget tilbake til Lille gjekk ikkje før kl 17, så eg hadde nokre timar på meg.

Nede i gatene traff eg på to karar som gav seg i prat; dei såg at eg var ordensbror og prest, av drakta. «Har du litt tid?» spurde den eine; «eg har ei syster som er truande – ja, det er eg også! –  og som jobbar på kontor rett opp i huset her. Ho vil bli glad over å få helse på deg! » «Ja, visst!», sa eg. Så barst det opp i etasjane i ein bygard midt i 8ande arondissement i Paris, verkeleg city- strøket, like ved Champs Elysées. Inn  på kontoret, handhelse på alle, måtte velsigne -raskt – både plassen og folka – vart beden på kaffi og ein  prat. Før eg gjekk, måtte eg ha med nokre kort med kristne motiv samt ein rosenkrans som eg kunnne gje til kven eg ville.

Så fylgde han meg gjennom eit supermarked og ut på Champs-Elysées. Farvel! Velkomen igjen! Eg labba vidare, med mot Pont des Invalides, over Seinen, ned langs Seinen, i strålande maisol, heilt ned til Notre Dame. Fullt av folk. Ei stille stund der; katedralen er sjølve hjarta i Paris, slik eg ser det. Du har ikkje vore i byen før du har vore der.

Buss nr 38 opp Boulevard Sébastopol til Gare du Nord, og inn på TGV-en som glei ut frå stasjonen, presis som alltid, kl 1658. Ein time etter på plass i Lille. Fredag bussar eg heimover.

Slikt opplever ein midt i metropolen. Møte med menneske, på eit kontor,  tale om Gud, velsigne, kjenne at ein deler noko. Eit par av dei som jobba der, var muslimar. Gud er Gud for alle, sa eg. Vi skjøna kvarandre.

Ein dag i Paris. Ein dag i Guds almanakk.

officium: onsdag, 7. vike i påsketida, 1 Joh 5,1-12 (matutin)

«Kven andre vinn over verda enn den som trur at Jesus er Guds Son?» (v 5)

Dette ordet har alltid lyst for meg som eit motto, som ei oppmuntring, heilt frå ungdomstida.  «Verda» – det er ikkje Guds skaparverk, kulturen eller den menneskelege felleskapen i seg sjølv. Det er dei kreftene som vil dra skaparverket og menneskelivet bort frå sitt opphav og stt mål: Gud. Desse kreftene verkar så sterke, så innsmigrade, så uthaldande. Kvifor ikkje berre resignere?

Då slår dette ordet inn som sol og vindpust gjennom eit ope vindauga og rommet blir fylt med ljos.  Eg kan gå vidare. Oppreist.

Den som trur at Jesus er Guds Son, er uovervinneleg.

officium: tysdag, 7.vike i påsketida, 1 joh 4,11-21 (matutin)

«Den som sannar at Jesus er Guds Son, i han vert Gud verande og han i Gud» (v 15)

Vi er mest vane med å tenkje på tilhøvet til Gud som ein relasjon til ein utanfor oss; vi er tilgjevne, rettferdiggjorte, Guds born. Mindre vane er vi med tanken på at Gud vert eitt med oss og vi med han, ved trua. Slik Faderen, Sonen og Anden er ulike, men likevel eitt med kvarandre.  Å vere «i Herren», eller «i Kristus», kallar den hl Paulus det (t d Efes 5,8). Gud og mennesket –  verande i kvarandre. Dette gjev stabilitet for kropp og sjel og for heile livet vårt. Særleg tileignar vi oss det og lever i det i den indre bøna.

I Gud blir vi tekne inn, ikkje berre i det som «skjer», men i det som ER.

poetica: Alt levande er i meg

..det norske, det er for meg aller mest naturen, landskapa, det som talar om meir enn «det norske».  dette skreiv eg i Brunstaddalen, sommaren 2005…

ALT LEVANDE ER I MEG

Medskapningar

kven kjenner dykk betre enn eg?
kvar finn de ein slik ven

mellom dei levande?

Eg kunne leggje meg ned på bakken

den bratte bakken

bli gras av gras

eg kunne la meg renne over steinane

elva – det er eg

kunne trakke meg ein plass

og bli ståande

som ein stein

berre stå

berre vere

våt av regnet

mjuk av mosen

kunne bli stor og rund

som fjellnakken der borte

høg og vis som desse fjella

ikkje tvile meir

vite min plass

med snø

med vind

med gras og urer

med små lysande blomar

ei li av skog kunne eg bli

som eit morsbryst

som ein kvinnebarm

ein skogbotn av mjuke løyndomar

kunne eg bli

berre eit menneske

greier eg endå ikkje

å bli

her er eg!

Gud, min far, mi mor:

du har avla meg

å, lat meg bli fødd

bli til!

discursus: 17. mai og det nasjonale «vi»

…eit kristisk perspektiv må med…

17. mai fordrar også kristisk diskusjon om det nasjonale. Den einskaplege nasjonalkjensla er «ute» – fordi den kristne historia som ligg til grunn for tradisjonell norsk identitet, ikkje har dekning lenger. Den franske og amerikanske revolusjonen med tilhøyrande tekster, heile opplysingstradisjonen, har vore bakt inn i den kristne, meir og mindre vellukka, men det funkar ikkje lenger. Opplysinga og revolusjonen åleine funkar heller ikkje som ny fellestradisjon, som ny nasjonalmyte. Det er for magert som hjartejord. Det syng ikkje.

Korleis kan det vere eit verkeleg kollektivt «vi» i eit folk som er kløyvt i noko så avgjerande som tru og religion? Ikkje-kristne truande er ikkje det primære problemet her, slik eg ser det. Det er den aktive framandgjeringa frå trua på Gud som legg ein front mellom oss. Kva deler eg med dei som tek avstand frå det eg trur på? Vi kan og bør dele det menneskelege; respekten, den gjensidige interessa, sansen for rettferd, lovlydnad og fred. Det er ikkje lite. Dette fordrar – og det skaper – ein leveleg og sympatisk sivilisasjon, og vi bør arbeide for det, verdsetje det og gjerne demonstrere/eksponere  det. På 17. mai.

Men det er noko anna enn ein verkeleg djup verdifellesskap. Å late som noko anna, blir hôlt og på liksom.

Det er ikkje til å unngå at ein god del av tekestene og symbola knytte til 17.mai, må setjast i parentes eller hermeteikn for at vi skal kunne svelje dei i lag. Eller dei må historiserast. Fair enough.

Som symbol  får vi nøye oss med den kongelege flosshatten 🙂

cape diem: 17. mai; «Vi ere en nasjon, vi med…!»

…romantisk – men ikkje berre romantisk – helsing frå Frankrike…

Å feire nasjonaldagen i utlandet, set tankane i sving. Om det nasjonale, in casu norske.

Ein av dei nasjonalsongane eg likar best, er Wergelands «Vi ere en nasjon, vi med» – og eg gjengir han her, eit par vers, etter minnet, lett transkribert til meir moderne norsk:

Vi ere en nasjon, vi med,
vi små, én alen lange!
Vårt fedreland vi kjennes ved,
og vi, vi ere mange!
Vårt hjerte vet, vårt øye ser
hvor godt og vakkert Norge er!
Vår tunge kan en sang blant fler»
av Norges æres-sange!

Mer grønt er gresset ingensteds,
mer fullt av blomster vevet,
enn i det land, hvor vi tilfreds
med far og mor har levet!
Jeg vil det elske til min død,
ei bytte det, hvor jeg er født,
om man et paradis meg bød,
av palmer oversvevet.

Wergeland er jo «han som har innstifta da’n», og det seier noko om korleis det nasjonale burde oppfattast. Han inviterer borna, nasjonen av dei små, til å rope hurra og vifte med flagget. Her er det ingen militærparadar med tanks og bombefly og generalar. Her vinkar kongen med flosshatten, ein positv parodi på monarkisk triumf, nesten som då Messias let seg hylle med klær, palmegreiner og barnlege Hosianna (les: Hurra!-)rop ved inntoget i Jerusalem.

Det barnlege handlar ikkje om okkupasjon, dominering og sjåvinisme. Det barnlege står for det opne, det ikkje-kyniske. Kan vi feire Noreg slik i dag, ikkje berre i det ytre, men som ei  nasjonal haldning?  I botnen av verkeleg fedrelandskjærleik ligg også landskapet, i alle fall er det viktig i opplevinga «det norske». «Fagert er landet», seier Hovden. Eit rom å leve i. Det grøne graset, innvevd av blomar. Som hos Aasen: «Og når liene grønkar som hagar/når det laver av blomar på strå//Og når netter vert ljose som dagar…» Det drøymade, nordiske, romantiske… Minnet, den gode nostalgien, som hos Blix: «Eg minnest so vel…» «No ser eg atter…», seier Vinje, og høyrer «barnemålet» som talar til han gjennom «ungdomsminna».

Alt dette har med det poetiske å gjere. Poetisk nasjonalitet. Difor høyrer overleveringa av tekster med til det vi feirar – og skulle ta vare på: «Vår tunge kan en sang blant fler’…» Verdiane vi vil stå for, burde avleire seg i dei tekstene som vi «syng» inn i ryggmargen.  Ein tradisjon; ikkje pompøs, men nettopp poetisk, forteljande, dannande. Ein «saga med billeder på» (Bjørnson: «Det ligger et land»). Ein slik tradisjon er sant «estetisk»; det som gjev dømekraft, vurderingsevne, for det vakre, det sanne, det gode. For det som er meir enn matfatet. Eller oljefatet.

Noreg er både sagatid og kristendom. Ingen grunn til fornekte og undertrykkje historia. Men ho kan ikkje repeterast. Nettopp det kristne er det universelle. I dag må vi kunne dele vår historie med andre som kjem til landet og som også er med på å skrive historia vår vidare.  I det nære må vil lære å leve saman med andre.

Det naive. Det som vågar å tru på noko. Å vere glad i noko. Det skulle vere vårt bidrag, det bør feirast i dag. Er det mogeleg?

officium: måndag, 7. vike i påsketida, 1 Joh 4,1-10 (matutin)

«Vi er av Gud, og den som kjenner Gud, høyrer på oss» (v6)

Dette seier Johannes som apostel. Ingen kan seie så sterke ting utan å vere overtydd om at grunnen ligg utanfor han sjølv. Det avgjerande møtet med Kristus: -Fylg meg! Så: Vegane, dagane, samvera saman med han. Plassen ved bordet ved den siste nattverden. Det overveldande møtet med Den oppstadne… Alt dette gjer Johannes til apostel. Ikkje han sjølv, men det han var tiltrudd, det han hadde sett og høyrt. Og rørt ved.

Alle forheld seg til apostlane. Deira ord er gått ut i verda. Kyrkja og heile kristendomen heng på denne knaggen. Vi høyrer på dei. Eller ikkje.

Denne dagen også.

nota bene: Økologi og moral

Fyrst publisert i spalten «Signert», Klassekampen, laurd 15. mai -10…

Den økologiske utfordringa er i ferd med å stige fram som ei hovudsak i samfunnet. Som alle viktige samfunnsspørsmål aktualiserer ho tilhøvet mellom dei store politiske grepa og den etiske og moralske standarden på det menneskelege planet.

Økologien handlar om vårt oikos, om ”huset” vi bur i, om hushaldet og forvaltinga av sjølve livsrommet vårt. Difor har den økologoske problematikken store dimensjonar som går langt utover det reint private. Det fordrar ei  omleggjing av korleis vi menneske brukar resursane rundt oss; ei omleggjing  som berre kan monne om det vert nytta politisk makt. Dette vil i sin tur påverke den individuelle og daglegdagse praksisen og føre til ei skikkeleg endring av livsstilen. Stadig fleire er truleg motiverte for at politikarar og andre makthavarar skal ta slike radikale avgjerder – når det gjeld den generelle vekstpolitikken, energipolitikken, landbrukspolitikken, samferdselspolitikken osv.

Samtidig er politikarne avhengige av den moralske viljen og mentaliteten hjå folk flest. Fordi politikarar manøvrerer etter kva dei kan få oppslutning om ved dei parlamentariske vala og fordi også poltisk avantgardisme må basere seg på støtte nedanfrå for å få gjennomslag.  Dermed slepp vi ikkje unna det fleire og fleire innser: At miljøkrisa er ei nærgånde utfordring, heilt inn i kvardagslivet og den personlege moralen vår. Dette har vore eit ømt punkt på den politiske venstresida fordi ein så energisk har peikt på at moralske spørsmål må svarast på med politisk innsikt og handling. Og det er sant: Etikk handlar om makt og ikkje berre om personleg godvilje. No er det likevel på tide å framheve den andre sida av saka: Politikken handlar om etikk og om moralske kvalitetar. Dei radikale miljø har flykta unna dette. I den grad ein har tala om etikk og moral, har det vore einsidig fokus på fridom og frigjering. Mindre påakta har det vore at etisk haldning fordrar avkall, sjølvkontroll og personleg ansvar.

Ein treng ikkje vere veldig klårsynt for å sjå at nettopp den økologiske krisa er eit resultat av grådigskap og manglande vilje til personleg grensesetjing. Livsdrifta og livsgleda er noko godt og naudsynt, men den materialismen og hedonismen som mange i dag openbert hyller, både i populærkulturen og i elitane,  er økologisk destruktiv og slår dessutan lett over i nihilsme, kynisme, depresjon og nye former for la-det skure-politikk.

Det vi treng, er ein ny giv for dygd-etikken. Protestantisk plikt- og regeletikk og politisert konsekvensetikk har sitt å seie, men den nærgåande utviklinga og danninga av den menneskelege personen må no setjast på dagsorden. I dette inngår også den personlege viljen til å arbeide for det felles gode, noko som er heilt avgjerande for ei revitalisering av politikken. Politikk har aldri vore berre kontroll og maktbruk. Politiske rørsler som har endra samfunnet i positiv lei, har vore borne fram av både individuell og kollektv idealisme. Det er dette politiske grunnvatnet vi er no er nøydde til å fornye.

Effektiv politisk handling er avhengig av  menneskestandarden i polis , i ”byen”. Særleg tydleg blir dette i miljøpolitikken. Det handlar om å dimensjonere apetitten vår og innsjå at det har med den kroppslege sjølvdisiplinen å gjere. Det finst ingen smarte departementale utgreingar eller politiske vedtak som kan kamuflere det. Det er rett og slett ikkje plass nok til den moderne livsapetitten i verdshushaldet, vi tek for stor plass ved bordet, vi ét alt snautt,  natur- og energiresursar, seksualitet og stimulansar – alt går ned på høgkant, som hjå Mumle Gåsegg.

Dette må bli allmenne samtalemne, i familiar, i fagmiljø, i redaksjonar. Det går an å ta fatt i, det går an å tematisere, det går an å lese om det og å finne måtar å praktisere det på. Ingen grunn til å vente på offentlege verdikommisjonar eller interessestyrde tenketankar. Initiativa og dynamikken må i dag kome nedanfrå.

Moralistisk? Ja. A-politisk? Nei. Tvert om.

Officium: laurdag, 6. vike i påsketida, 1 Joh 3,11-17 (matutin)

«Og dette er hans bod: Vi skal tru på namnet åt Son hans, Jesus Kristus, og elska kvarandre, så som han baud oss» (v23)

På nytt ser vi at Johannes-breva held saman rett tru og rett praksis, ortodoksi og ortopraksis. Vedkjenninga til Kristus som Gud og menneske og som frelsar var ufråvikeleg frå fyrste stund. Den apostoliske overleveringa (tradisjonen) heldt dette fast og gav det vidare med streng obeservans. Samtidig skulle kyrkja verkeleggjere Kristi ofrande kjærleik, brorskjærleiken, ikkje berre som ei individuell haldning, men som konkret, diakonal fellesskap. Kyrkja var eit samfunn med heilt andre normar  enn det som var sett på som rimeleg i det vanlege, heidenske samfunnet: Fullstendig deling av materielle godar, høg vurdering av dei sjuke og lidande, vilje til forsoning og til audmjukt å uthalde dei andre, jamvel  vilje til å sjå ein ven i sin fiende.

Vi har vent oss til å sjå tru og kjærleik som motsetningar. Men dei høyrer saman, og det er dette radikale og heile vitnemålet verda treng i dag.

officium: Helgetorsdag/Kristi himmelferd, Efes 4,1-24 (matutin)

«Difor står det: «Han steig opp i det høge og førte bort fangar; han gav menneska gåver « » (v8)

Kristus triumfator! Det er han vi feirar i dag. Apostelen framsteller Kristi siger med ord frå salme 68, der Gud er hærføraren som utfriar skaparverket og folket sitt frå kaoskreftene og blir møtt av songarar, harpespelarar og jenter som slår på tromme (Sal 68,26)! Han har overvunne alle dei som «trår etter sølv, som er huga på strid» (ib v 31).

Kristus gjev oss skaparverket tilbake og overvinn Fienden som hindrar oss i å ta i mot alle Guds gåver. Dei åndelege gåvene er karismane, nådegåvene, som han gjev til kyrkja så ho kan leve og utføre si teneste.»Krigsbytte» som Kristus har rana frå fordervsmaktene og stelt i teneste for rettferda.

Døden, synda og demonen kan synest sterke i livet vårt, i kyrkja og i verda. Men Kristus er Den sterkare. Han utrustar og opprettheld kyrkja – som eit teikn på at han skal nyskape heile universet.