”Dei vende ikkje om….” (v 21)
… frå dyrkinga av avgudar og frå umoralsk livsferd. Endetidskatatrofane endra ikkje folks innstilling til Gud. Motstanden mot Gud har sett seg. Slik ser den profetiske boka på det historiske sluttdramaet.
Tru og vantru er lite avhengig av dei ytre faktorane. Det er den indre haldninga som avgjer om eit menneske eller eit samfunn har ein opning for Gud eller ikkje.
Omvendinga kjem innanfrå. Angst og aggresjon blokkerer. Bøna for menneska og for verda, opnar.
Å kjelde av stille gråt
der inne
kva kan eg gjere
for å trøyste deg?
vogge deg vil eg
varleg, varleg
berre denne rørsla
til og frå
så du kjenner
at livet er mjukt
du fell aldri ut av det
du blir
i ein venleg tanke
som blir
hjå deg
alltid
kjenner du det ikkje?
smilen over deg
er større
enn sorga
inni deg
Gråten sovnar til sist
smilen vaker
alltid
når du vaknar
skal du sjå det
og gløyme alt anna
”Og eg såg dei sju englane som står for Guds åsyn, og det vart gjeve dei sju basunar” (v 2).
Englane er Guds bodberarar og tenarar og dei set hans vilje i verk. Basunane gjev varseltonen: No grip Gud inn, no er det alvor! Sju englar, sju basunar, det heilage talet som syner at vi har å gjere med fullendinga av Guds plan med verda.
I fullendinga si tid, i endetida, vil katastrofar gå over verda. Konfrontasjonen mellom verda og Gud er ikkje til å unngå. Openberringsboka handlar om den universelle frelsa, men varslar tydeleg at det fyrst vil kome kriser; at den definitive motstanden mot Gud og Rettferda vil forbli og til og med intensivere seg.
Vi skal, som truande, ikkje gå til ”heilag krig”, men be for all skapningen og rope: –Maran atah! Kom, Herre Jesus! (22,20)
”Dette er dei som er komne ut or den store trengsla…” (v 14)
Det er martyrane, vedkjennarane, dei Kristtrugne. Dei som har gått inn i den komande verda. Som overvann seg sjølve. Ein amerikansk studie framsteller dei skandinaviske landa og folka som dei mest vellukka i verda, samtidig som dei er dei mest sekulariserte.
Uansett kor vellukka og velordna eit samfunn og eit liv kan vere, er det ikkje den endelege målestaven. I våre samfunn er alt det hinsidige underordna, ja, nesten borte. Vi blir ”bekrefta” i det reint naturlege, dennesidige livet; det overnaturlege, heilage og evige har ingen fordringar på oss lenger.
Gud har gjeve oss alt det menneskelege og naturlege, men han vil at det skal overskridast, utvidast og forløysast. Mennesket er noko ”meir”. Det har dei teke frå oss.
For: ”Kva gangnar det eit menneske om det vinn heile verda, men taper si sjel?” (Matt 16,26)
Eit par, tre dagar i Bergen og omegn. I Strusshamn kyrkje på Askøy var det kyrkjelydskveld om det kontemplative livet sin plass i kyrkja. Det er ikkje noko hokuspokus eller simsalabim eller ei slags forfina interesse for dei særleg åndelege. Det er å velje ”den gode luten”, som Maria i Betania, ved Jesu fot. Det er å fokusere på Gud, å ”sjå”, slik sauene ser på ein som passerer, det er å ha ”saudestiren” (for å seie det på sunnmørsk) på Gud!. Det er å ikkje gi seg når ein bed, å vere sta og pågåande som den kananeiske kvinna, det er å ”tru at [Gud] er til, og at han løner dei som søkjer han” (Hebr 11,6). Ein levande, involerande Gud for levande menneske.
Ja, dette har vore emne der eg har vore og tala i det siste,. Etter ynskje frå arrangørane. Noko rører på seg.
Mange vener frå tida i Bergens-området har eg møtt. Takk til Dom Alois (Brodersen), soknepresten i St Paul (den katolske soknekyrkja) som eg budde hos! I den ljose aprilkvelden har toget tatt meg over høgfjellet og ned i den spede, men vakre våren i Hallingdal og austlandsbygdene. Tilbake til basen. No blir eg her til den 6.mai.
”Og sjå, i himmelen stod det ein kongsstol…” (3,2)
Korleis ser det ut i himmelen? Mange stiller spørsmålet, anten det er undrande eller provoserande. Fordi ein har ei kjensle av at himmelen er noko fjernt og uverkeleg, ei slags barnsleg førestelling som vi ikkje lenger forbind noko med eller som ikkje har nokon apell til oss.
Johannes såg inni himmelen, på Patmos, på Herrens dag. Sentrum i visjonen er Gud sjølv. Han er i sentrum av alt som er. Ein kongsstol, eit brennpunkt, ei kjelde. Rundt han og framfor han er det underfulle livsvesen, flammande faklar og tilbedande presbyterar. Liv og makt bryt fram ustanseleg med eld, lyn og drønn. Like ved tronar Lammet som er slakta; sentrum i universet er det store, sonande offeret.
Midt i Verdsaltet blir det ferira ein liturgi. Venleik, rettferd, jubel, fascinasjon. Som når eit barn blir født , som når ei stor sanning blir ytra, som når eit kunstverk blir avdekt, som når eit orkester eller ein musikar slepp laus straumen av tonar. Alt strøymer ut frå Han som er å sjå til som jaspis og karneol. Kring han er det ein regboge; han er som smaragd (v 3).
Himmelen – det er å sjå Skaparen, og samstundes å sjå skaparverket med livet i all si bragd, i eitt, stort ljos.
”Sjå, eg har sett fram for deg ei opna dør” (v 9)
Mørkret kan tetne rundt oss, hindringane reise seg, motstanden hardne til. Våre eigne resursar kan synest så ynkelege og uvisse. Korleis kan vi våge å halde fram med å tru, å be, å forkynne, å tale, å vedkjenne? Alle utsikter og prognosar tilseier at motkreftene har ein lett match med oss.
Kva så? Allherskaren, den herleggjorde Menneskesonen, han som tronar over universet, han som er Alfa og Omega, han som heile historia handlar om, han har sagt:-Sjå, eg har sett fram for deg ei opna dør!
Difor kan du gå vidare, ta det neste steget.
Tlbake frå preikeferd i Ryfylke. Lang togtur frå Stavanger i går, med start i grisotta. Registrerte at våre hadde kome til Sør- og Austlandet også, mens eg var vestpå. På Ryfylkeøyane var det strålande på alle måtar. Ei spesiell oppleving å merke både styrken i den lokale kristne kulturen og den opne og lyttande haldninga til det eg tala om. Kanskje er det klangbotnar i det mest sentrale i den «evangelikale» tradisjonen og den allmennkyrkjelege? Eit interessant ekumenisk dynamikk.
Emnet på Fogn var bøn, rett og slett. Bøna må både ha ein økologi, eit mønster, ein balanse, og her er kyrkja sin regula den beste: 1)Messa, 2)Tidebønene, 3) Den personlege bøna. Denne regelen bør danne ramma, men kan – og bør – tillempast ulike livssituasjonar, ettersom livet endrar seg. Bøn blir ofte hemma pga at vi har eit altfor «deistisk» gudsbilete: Gud er eit fjernt «prinsipp», tilbaketrukken frå verda, ei verd som fylgjer sine eigne lover. Så har ein slutta å be om at Gud skal gripe inn, gje «godt og lageleg vêr», høyre vår klage og utrette noko i vårt verkelege liv. Vi sensurerer bønene våre så dei blir fromme programerklæringar om kva vi eigentleg skal gjere sjølve.
Sundag var det gudsteneste og meir spøsmål og samtale under kyrkjekaffien. Fogn; ei dynamisk øy – vilje til forankring og til å skjøne at vi har nye ting å lære! Som trengs akkurat i denne tida!
No: Eit par, tre oppladingsdagar her i klosteret før eg reiser til Bergen og Askøy på onsdag ettermiddag. På gjenblogg!
Så kom eg til Fogn. Stadig er Ryfylkeøyane og fjordlandskapet rundt om her bada i sterk vårsol! Alt som veks og grønkast, skyt fart og løvetann og påskeliljer har reine kappleiken i å vere gulast.
I dag tidleg køyrde Trygve meg frå Eiane til Nesvik, der var det rett på den rappe båten, i full fart innom Hjelmeland, Ølesund, Fister, Helgøy og Judaberg før vi landa her. Det var fint med ein tenkje- og kviledag på Eiane i går. Med ettertankar etter husmøtert kvelden før. Det er gjerne ei litt uvanleg form for møteverksemd i vår tid; uformelt, ope, nær innpå kvarandre. Eg valde eitt av tre ynskte emne: ”Kristent liv som disippelliv – i vår tid”. I ei etterkristen tid som vår, med rester av gamle, kristne einskapskulturar, er det lett å berre prøve å vedlikehalde fortida. Vi treng å gjenoppdage konturane i det kristne livet – t d ved å studere det oldkyrkjelege katekumentatet og dei kyrkjelege inføringsritane det leier opp til: dåp, konfirmasjon (i katolsk, sakramental tyding) og mottaking av nattverden/evkaristien.
Då ser ein snart at dåpen primært er eit disippel-sakrament, med vaksne aktørar som det normale. At personleg forsaking av djevelen, som oppbrot frå eit ”gamalt” liv, og personleg vedkjenning av trua på Den treeinige Gud set standarden for kva det kristne livet er. Eit liv i tru, i forsaking, i kyrkja sin sakramentale, liturgiske og dikonale fellesskap.
Og dette er ikkje berre ein ”teori”, det er aktuell praksis, også i Noreg, jfr dåpen på påskenatt i St Dominukus – og i mange andre kyrkjer verda rundt. I samtalen kom det fram at vi endå er redde for å ”stillle krav” til folk. Men den redsla botnar i ei skeiv oppfatning av tilhøvet mellom kyrkja og dei menneska ho forheld seg til. Som om kyrkja skulle sjå seg som ”stor og sterk” og som den som er meir eller mindre ”nådig” mot ”allmuen”. Dette er restar frå ei tidlegare tid og vi burde legge om perspektivet: Kyrkja er der som ein likeverdig partnar og ho skal kunne gje innføring/intsruksjon for dei som ynskjer å leve trua sitt liv. Det er ikkje eit sprøsmål om moralisering, men om sakleg og skikkeleg informasjon og rettleiing. Redsla for å ”stille krav” viser at vi er redde for å misse folk. Menneske i dag treng å bli ansvarleggjorde i høve til Gud og trua. Dersom kyrkja er trygg nok og har ein realistisk oppfatning av seg sjølv, vågar ho å gjere det.
—
Samtalen blei ivrig! Ikkje minst gjennom slike samlingar kan den langsame mentalitetsendringa vekse fram: Frå ”storkyrkje” til ”småkyrkje”, frå nasjonalkyrkje til disippelkyrkje.
—
Her på Fogn, i dag, er det bøn som er temaet. I den ganske nye arbeidskyrkja på øya. Spent på å møte folket her…
”For Kristus døydde for synder, éin gong for alle. Han som var rettferdig, leid for urettferdige, så han kunne føra dykk framfor Gud” (v 18)
Her har vi, i ein sum, den kristne trua på Jesu forsoningsverk. Utan dette, handlar det ikkje om kristendom. Det er dette det blir vist til i kyrkja sine bøner når ho alltid seier: ”Ved Kristus, vår Herre”, eller tilsvarande. Gjennom Kristus kjem vi til Faderen, i Anden. Og ”gjennom” Kristus inneber at han har gjort opp vår sak, betalt vår gjeld, teke skulda på seg.
Men det handlar også meir enn jus og reknestykke. Jesu forsoningsverk er dynamisk, det er bore av den ofrande, viljuge kjærleiken. Difor er det også ei kraft i livet vårt. Jesus døydde bort frå synda; sameina med han, kan vi òg leggje synda bak oss. Sjølv om ho stadig måtte kome att. Ho treng ikkje ha det siste ordet, det er ikkje nyttelaust å stå i mot.
Held vi ut, er sigeren det siste, sjølv om vi taper mange gonger undervegs.
Ryfylke, altså! Eg er her fyrst og fremst for å halde foredrag/preike på ein kyrkjelydsdag/”stille dag” i Fogn kyrkje (DNK) på laurdag og sundag. Men sidan eg har kjentfolk litt lenger inn i fjorden, vart det ordna med ei hussamling i går kveld. 25 menneske fylte stovene; det var innleiing og samtale. Og her bur ikkje alle like rundt hjørnet, for Eiane er ein einbølt gard med langt til næraste nabo, og folk kom frå tilstøytande bygder som Erfjord og Hjelmeland; dei siste må jamvel med ferje over fjorden!
Så her er eg på Eiane, hos Ellen Lovise og Trygve Eiane/Brandal; sydvendt, med ei slak li frå skogkanten under bratte fjell og ned til fjords. Eit langt, kvitt stovehus med raude panner på taket, låve og sauefjøs og naust og sag ved sjøen. Furuskogen står tett oppover i fjellsida. Kona på garden er diakoniarbeidar i det lokale soknet, mannen er historikar, jobbar på Ryfylkemuséet på Sand og har skrive bindsterke byggdebøker. Eit par dagar i vika er han sauebonde og epledyrkar. Ein av dei som var her i går, ein fransktalande katolikk frå Kanada har gifta seg norsk og fått seg eit småbruk høgt oppe i lia lenger inne i bygdene her; han er lærar og har garden litt ”attåt”. Når det no kom trillingar og firlingar i lammetida her på Eiane, og når søya (sauemora) berre har to spener, passar det godt å ”adoptere” bort nokre av dei små kvite ullnøsta. Så han køyrde avgarde med fire nokre-dagar-gamle lam, godt innpakka, i pickup-en sin i går…
…under ein strålande stjernehimmel! For her er det klårver og i dag er det sol, 10-15 varmegrader og blikkstille fjord. Etter frukost rusla eg ned til sjøen, la ned to fjøler framfor naustet og strekte meg. Løvtannen strittar, kvitveisen lyser og strandblomane skyt seg opp mellom fjøresteinane; eit par ender glir forbi og dukkar. Fred.
Så skal eg jobbe litt, førebu meg, tenkje, skrive.. Sundag kveld er eg i messa i «St Svithun» krk i Stavanger og losjerer der til måndag; toget kl 0600 (!) til Oslo. I morgon tidleg tar eg ein kjapp båt frå Nesvik til Fogn. Sjekk kartet!
Rask posting frå Eiane i Jøsenfjorden (Hjelmeland kommune) her… Lang dags ferd mot vest starta med toget frå Oslo kl 0713, sørover i skya ver med seig snø i austlandske skogbotnar og nordvende lier. Men det letta og det smelta til lenger sør og vest eg kom; vassdraga i Aust-Agder skumma kraftig og frå Kristiansand og vestover blei det meir og meir sol.
Og meir og meir grøne marker, meir og meir lam frislepte sauer og lam utover markene, stadig meir yrlett grønskande bjørkeskog, seljer med dryssande kumrar og små hav av påskeliljer her og der. Jæren med havet som opna seg, solbklankt, det også. Raskt skifte til buss i Sandnes (utbyggjing til fire spor, trur eg), lett løp gjennom Stavanger og ombord i snøggbåten på Fiskepiren. Innover strauk det til Judaberg på Finnøy, byte til mindre båt og så bortom små og store øyer (Fisterøyane), innom Hjelmeland og endeleg landing på Nesvik ved innløpet til Jøsenfjorden. Der vart eg henta – og i kveld er det eit husmøte her i garden. Meir om dette og dagane som kjem, så snart eg kan. No er det samling! Kveldsola smyg seg vakkert over fjellkantane her….
…matutinlesingane i påskoktaven (dei åtte dagane etter påske) er henta frå 1 Peters brev. Påska er dåpstermin framfor nokon – og 1 Peters brev er eit godt døme på urkyrkjeleg dåpskatekese…
”Lat dykkar ferd mellom heidningane vera rett og god” (v 13).
Seinare tider har lese tekstar om dei kristen sitt tilhøve til samfunnet og styremaktene (jfr Rom 13) i ljos av si eiga tid, med kristendomen som offisiell religion og dermed nærast som ideologi for statsmakta. Ein har forstått tekstane statisk og autoritært.
I røynda er dei pragmatiske. Fordi ur- og oldkyrkja hadde eit eskatologisk syn på kyrkja og det kristne livet. Kyrkja er ein minoritet, ho er ljos og salt i verda, dei truande sin borgarskap er i den himmelske civitas, byen. Dette såg ein ikkje berre ”åndeleg”, men reelt. Der ligg vår djupaste lojalitet. Men medan vi er her, midt i verda, midt i den jordiske ”byen”, må vi leve rett og diskrét; ikkje forsøme rettferdige plikter, gi akt på alt som er godt og rosverdig, be for ”byen” og for dei som styrer (1 Tim 2).
Hovudfeltet også for kyrkja sitt sosiale etos er hennar eige indre liv som eit tydeleg kjærleikens samfunn, med ein profetiske tale til verda også om sosiale spørsmål når rettferda fordrar det.
Kyrkja skal vere sansa og seriøs i sitt liv i verda. Men ho skal ikkje vere ein servil representant for den statlege makta.
Påska er ikkje over; vi er i ”påskeoktaven”, den åttedagar lange ”påskedagen”, som éin, lang påskedag, som éin stor fest! Og vidare held påska fram som liturgisk årstid heilt fram till ”den femtiande dagen”, pentekoste, Pinse – som er kulminasjonen av Påska, utrenninga av Anden over Guds folk og over alt kjøt, over heile skaparverket.
Det har vore intense dagar her i klosteret og klosterkyrkja i heile den stille vika og påska. Som nemt før: Overfullt med folk. Eit høgdepunkt var dåpen under påskevigilien (påskenattsmessa). Vi ser så tydeleg at det er dette som er normalforma fro den kristne dåpen, sjølv det reint kvantitativt har vore dåpen av born som har prega den kristne historia i den gamle, kristne verda. Når ein vaksen blir døypt, ser vi grunnrisset og meininga i sakramentet:
– Vigslinga av dåpsvatnet med omtalen av dei store dramatiske hendingane i frelseshistoria. Her er det ikkje rørande barneidyllar som er i fokus.
– Dei direkte spørsmåla om forsaking og tru, retta til dåpskandidaten. Dei lydelege og forpliktande svara, offentleg erklærte i ei stor forsamling. Ei verkeleg vedkjenning. Dåpen er å leggje av det gamle mennesket, forlate ei livsform og tre inn i ei anna. Og dåpen er eit trus-sakrament. Dåpen førutset tru og gjev tru. Legg merkje til at når katekumenen kjem og ber om dåp, blir han spurd han i fylgje det eldgamle ritualet: -Kva søkjer du i Guds kyrkje? Og svaret er: -Trua!. Når born blir døypte, er det som tilhøyrande ein kristen husstand/familie.
– Neddykkinga i vatnet som den primære, liturgiske forma. Slik jamvel borna stadig blir døypte i austkyrkja og slik dei stadig blei det til langt ut i seinmellomaldern og inn i ”nytida” også i vestkyrkja. Dessverre har vi ikkje tilrettelagt for det i mange kyrkjer i dag, men i mange nye kyrkjer gjer ein det; som i den moderne katedralen i Evry i Paris. Som i dei gamle kyrkjene frå antikken, t d i Santa Maria Maggiore (’Den store Maria-kyrkja’ i Roma). Død og oppstode med Kristus.
– Dei s k ”forklarande ritane’ er meiningsfulle: iføringa av den kvite dåpsdrakta, ”albaen”, etter dåpen (ikkje før!), mottakinga av dåpsljoset, ikkje med vekt på ljos som noko ”stemningsfullt”, men som teikn på det dei medfylgjande orda seier: at den døypte skal halde trua levande så ho eller han kan gå Kristus i møte med brennande lampar når han kjem att i sin herlegdom. Likeeins at den som døyper, rører ved øyre og munn åt den døypte og uttalar Jesu ord i evangeliet: –Effata! Lat deg opp!. Mennesket blir opnna, til tale, til komminikasjon, til bøn, til vedkjenning.
– Så ferminga/konfirmasjonen med handpåleggjing, bøn om Andens sjufaldige gåve (Jes 11) og salvinga med krisma. Vi er verkeleg ”salva”, krismerte, ”kristne”/messianske i sjølve vår identitet som truande. Når ein vaksen blir døypt utan at den lokale biskopen er tilstades, får den forrrettande presten fullmakt til å meddele konfirmasjonssakramentet. Ferminga fylgjer dåpen i vatn slik pinse fylgjer påske, kunne vi seie. Kristent liv er eit liv ’i Herren’ og ’Anden’.
– Når så messa held fram med nattverdferiringa, kan den nydøypte motta evkaristien/nattverden saman med alle dei andre. Livet i kyrkja har teke til for alvor! Dåpen og konfirmasjonen fører inn i kyrkja sin fulle fellesskap. Difor blir dåp, konfirmasjon og den fyrste nattverd nettopp kalla initiasjonssakramenta, den kristne innføringsriten.
Dette er påske. Dette er kyrkja si framtidige livsform også i vår tid og vår del av verda.
…gled dykk! Det er Påske! Her i klosterkyrkja har vi feira påskevigilien med Påskeljoset, med Exultet, den store påskelovsongen, med lange lesingar; frå skapinga til nyskapinga ved Kristi gjenkomst, med dåp og fornying av dåpslovanader, med nattverdfeiring og jubel.
Og ein ung mann vart døypt her! I den fullsette kyrkja svara han ja på spørsmåla om forsaking og tru; høgt og tydeleg. Han mottek dåpen, blir ferma/konfirmert/krismert Og så: den fyrste nattverden saman med alle dei truande.
Alt dette eit lengre tids katekumenat der han måtte forlate kyrkja når nattverdliturgien tek til i messa. Liturgisk handlingar frå før ein fann opp ”den opne og inkluderande folkekyrkja”. Her må du vite kva du vil og stå for det.
Etterpå var det ein liten fest i eit rom i klosteret, for familen og nokre andre nære vener som orka å vere oppe så lenge. No er klokka 0300. Meir om dette snart…
No: Nokre timars søvn. Så held Påskedagen fram med høgmessa.
”Krisitus er oppstaden! Ja. Han er sanneleg oppstaden!”
Langfredag. Overfylt ved ettermiddagens gudsteneste. Med skriftlesing (Jes 52,13 – 53,12; Hebr 4, 14-16; 5,7-9), pasjonen (Johannes), dei store forbønene, improperiane, krosshyllinga, kommunionen (utdeling av nattverdelement som var vigsla i gårdagens messe). Når presten som presiderer liturgien, saman med ein diakon eller assisterande prest kjem inn i den tomme, ribba, kyrkja, utan anna ljos enn dagsljoset, saman med to ministrantar og legg seg rett ut framfor altaret med andletet mot golvet… Bot og tilbeding.
Aller mest: Eg står nedanfor kortrappa saman med den presiderande presten, dei sterkt raude messehaklane av ull, blodraud ull, lyser når sola fell i glimtar gjennom høge vindauge; vi held den store krossen med Kristus mellom oss. Hundrevis kjem fram i rad, bøyer seg, kysser krossen, ser han som heng der utspend. Alle slags menneske, alle slags aldrar, heilt frå mora med spedbarnet født for fire dagar sidan til ei gamal kvinne som to ungdomar støttar så ho kjem til, alle slags livshistoriar og lagnader – her vert vi alle brør og systre hos han som bind oss saman. Vi er hans.
Dette er å vere prest: Halde fram krossen med Han på. Stå bakom og berre halde. I Ordet. Ved altaret. I skriftestolen. Midt i det lange toget av menneske på veg gjennom verda, gjennom historia.
Ave Crux, spes unica! Ver helsa kross, mi von, mi einaste!
All min angst og all mi liding;
du veit om det.
Med eit hjarta vart og såra
veit du om det.
Alle tankar, alt eg gjorde;
du veit om det.
Med eit hjarta gjennombora
veit du om det.
Sei til meg når allting mørknar:
”Eg veit om det,
kva som enn skal henda med deg,
veit eg om det.
Allting, allting er forsona
ved meg, i meg.
Gjev meg alt, så skal eg leva
med deg, i deg!”
Klosterkyrkja er mørk. Nettopp stengd, kl 0030. Sakramentet, HERRENS nærvere, er overført frå tabernaklet (sakramenthuset) i kyrkja til sakrisitiet. Inne i kyrkja er det tomt. Alle dukar og ljos tekne ut, krusifikset på korveggen likeeins.
Heile kvelden, etter skirtorsdagsmessa med feiringa til minne om den fyrste nattverden, den fyrste messa, og med fotvaskinga, har det vore folk her for å be. Ved slutten av messa gjekk prosesjonen med sakramentet frå hovudaltaret, ned midtgangen og opp til sidealtaret med tabernaklet; Kristi lekam – hylla med røykjelsen, med blomar og ljos, elles er kyrkja mørk. Stille sit eller kneler dei som er der ”for å vake med han”, som skuggar i natta… No er det heilt mørkt igjen:
Natt
mørk nok
for Judas
mørk nok
for kyss
som endar i galgen
for nyttige sølvpengar
sjå blodåkeren lyser alt
men raudt
mørkre
for køller og soldatar
mørkre
som let Kedron spegle
ei skjelvande stjerne
mørkre
som tetnar
kring skuldrene
dei bleike skuldrene
som ber oss
berre eit bleikt ljos
i denne natta
—
Både Palmesundag og i dag har det vore sprengfullt her. Ingen rare påfunn som får folk til kome; berre den tradisjonelle liturgien, tekstane, songen, forkynninga og bøna.
Verda utanfor går sin gang. Alle er ikkje på fjellet; tidlegare i dag såg eg at det er mykje folk i byen. Men det er merkeleg stille ute for å vere ei torsdagsnatt på Majorstua.
Eit Nærvere som trengjer ut gjennom kyrkjeveggene. Han er gått ut av nattverdsalen. Ut i hagen. Ut i natta. For å verte trudd eller sviken, motteken eller forkasta.
”De er komne til Sionfjellet, til den levande Guds by” (v 22)
Den fullkomne frelsa, Jesu evige offer; det er ikkje berre ein hinsidig røyndom, det er nærverande i kyrkja, særleg når ho er samla. Der er ”Sions by”, ”det himmelske Jerusalem”, ”høgtidsstemna”. I liturgien feirar kyrkja det aller inste og høgtse i røyndomen. Det bankande hjarta i alt er ”reinsingsblodet som talar sterkare enn Abes blod” (v 24).
I messa lyfter kyrkja opp Kristi kropp og blod, det som talar vår sak for Faderen. Sterkare enn alt som vil fordøme oss. Difor står det age av den guddomlege liturgien; der stig Gud ned, meir kraftfullt og overveldande enn på Sinai. Der har vi også einskap med ”åndene åt dei rettferdige som har nått fullendinga” (v 23), communio sanctorum.
Kva er messa? Guds velde og nåde, ”på jorda, såsom i himlen”.
”At de må lida, tener til å oppseda dykk” (v 7)
Oppmuntring inneber også oppmuntring til å lide – fordi det innber oppseding. Og oppseding inneber liding, slik ein såg det i antikken. Oppseding er tukt, er sjølvovervinning, er å motta instruksjon. Moderne pedagogikk har prøvd å fjerne dette og understreke det positive og lystprega ved læringa. Det har vore ei nødvending fornying; også i den bibelske forståinga er den positive motivasjonen og gleda ved å lære, viktig. Det er visdomen som oppsedar oss, og ”den som elskar han, elskar livet, og dei som søkjer han tidleg, skal fyllast med glede” (Jesu Sirak sons Visdom, 4,12).
Det inngår i vår livskjensle å sjå på endring og styring av oss sjølve som noko negativt; vi skal helst leve spontant, direkte og ureservert. Det er sant at fortrengjingar, frykt og sjølvforakt bryt ned mennesket. Men vi skal heller ikkje gløyme at det mennesket som ikkje vil tøyme seg, som ikkje vil gjennomgå endring og betring, blir eit vrengjebilete av det menneskelege, eit monster.
Indre fridom og vilje til å lære høyrer saman.
Religion er, som sagt, tema for tida. Trauste Aftenposten har profilert seg på dette området, stadig meir, ikkje minst med Knut Olav Åmås som debatt- og kronikkredaktør. Han har våga å sleppe fram folk med eksplisitt og positiv tru, både muslimar (som Usman Rana) og kristne (som Espen Ottosen, Eskil Skjeldal, Janne Haaland Matlary o a). Rett nok dukkar Harald Stanghelle opp og fastheld den meir engstelege, religionskritiske lina; religion som ”viktig”, jamvel interessant, men tvetydig, for ikkje å seie potensielt fårleg.
I same modus finn vi Morgenblad-redaktøren, Alf van der Hagen. Som fleire av dei ovannemnde, går eg ut frå: med ein tydeleg, om kanskje noko temperert, kristen bakgrunn. Morgenbladet er, likt Klassekampen, ein ”nisjeavis”, eit medium som vågar å vere litt mindre mainstream og som har opna opp det norske landskapet, intellektuelt og ideologisk.
Likevel dristar Morgeblad-redaktøren seg ikkje til å gå rett på det positive som han ynskjer å formidle om religion i påskenummeret i år (3-4. April). Fyrst må han dekke seg bak eit skjold av korrekt religionskritikk. Passet må vere i orden. Endå er det risikabelt å vere for religiøst positvt i det gode selskapet. Så preludiet startar slik:
“Mennesker har til alle tider brukt religion til å kontrollere andre mennesker. Religion har vært påbud og forbud. Religion egner seg ypperlig til å begrunne og utøve makt….” Og held fram nokre liner i same toneart.
Ei lang og kontinuerleg, institusjonell historie som t.d. kyrkjehistoria gjev naturlegvis mange døme på det han reknar opp. Men: Det er blitt nesten eit rituale at ein må omtale religion som noko spesielt skummelt; tru kan vere bra, men då må ho gjennom dei vestlege sikringsrutinane, som passasjerar på ein moderne flyplass: Suspekt til det motsette er prova. Velkomen, truande – men ingen knivar, spisse gjenstander og fårlege fluidum i kofferten, takk!
Den underliggjande kulturelle klisjéen er at religion står ei særstillng som offentleg fenomen. Utan tvil har dette å gjere med at Vesten i lang tid har framandgjort seg sjølv på det religiøse området (som van der Hagen også prisverdig påpeikar).Det framande skræmer – når ein ikkje har kontroll på det. Eg spør: Kvifor blir ikkje andre samfunnfenomen like nøye saumfarne? Politiske ideologiar, økonomiske krefter, masserørsler som idrotten… Her er det mykje som kunne trenge eit vake blikk og ein etisk sjekk.
Det kan gjentakast: Gjerne religionskritikk. Men skjerp blikket også på andre område.
Dermed kan eg gratulere redaktøren i Morgenbladet med resten av leiarartikkelen – som talar tydeleg om det positive ved religionen i samfunnet – og kva vi miste ved at han blei svekka. Endå betre hadde det vore om han hadde sletta den utgåtte greia om at religiøs erfaring er viktigare enn “dogme”.
—
PS :I det siste har avisa sikra seg den kjende og flinke journalisten Frank Rossavik (frå BT) i stallen. Han er ein dyktig bladmann, men –så langt eg har lese – køyrer han dei tradisjonelle fordomane mot religion. Kjipt.
fr Arnfinn Haram - Weblog 
Siste kommentarar