homiletica…

dagens preike/homilie i St Dominikus klosterkyrkje. Tekstreferansane på bokmål viser til det lektionaret og det missalet som vert nytta i messa…

22. S. I ÅRET, 31/8-08, ST DOMINIKUS KRK, MATT 16, 21-27

Brør og systre!

Når vi møter Peter og Jesus i dag, i evangeliet, har Peter nettopp fått vite at han er ”klippa”, berggrunnen, som Kristus skal byggje si kyrkje på. Han hadde avlagt si trusvedkjenning, sjølve den felles kristne trua på Jesus: ”Du er Messias, den levande Guds Son!” (v. 16)

No, i dag, får han lære Kristi mysterium endå djupare å kjenne: Krossens mysterium, lidinga, sjølvoppgjevinga og offeret sitt mysterium. Det mysteriet som frelser verda.

Det var så uventa: Etter tider med ein vellukka kampanje rundt i Galliea – med sjuke som blei lækte, med menneske som blei løyste ut av demonane si makt, med brødunderet som metta dei fem tusen som hadde samla seg rundt Jesus… Og no er det som den tunge, dunkle skuggen frå den store byen legg seg over det ljose Gallilea-landskapet. Jesus seier at han skal til Jerusalem, til hovudstaden, til tempelbyen, til maktsenteret, til dei mektige, til dei lærde, til konfliktane og til konfrontasjonane, til den store konfrontasjonen, til avgjerande prøva.

Brør og systre! I Jerusalem ventar Getsemane og Golgata, der ventar krossen, offerplassen. Og det er dette som er sentrum i Jesu liv og gjerning. Det er dette han omfamnar når han seier: -Fader, ikkje som eg vil, berre som du vil! Ikkje som Peter vil ,men som du vil. Det er dette krossens mysterium Paulus omtalar som det heilt avgjerande i den apostoliske forkynnninga når han seier: ”For eg ville ikkje vita av noko anna hjå dykk enn Jesus Kristus og han krossfest!” (1 Kor 2,2).
Ja, vi høyrer i Jesu ord nesten som ei samanfatting, ei oppsummering av kva det dreiar seg om; vi høyrer ekkoet frå Credo: ”…han skulle bli slått ihjel og så bli oppvakt fra de døde tredje dagen etter.”

Dette at krossen og offeret står i sentrum, det kjem frå Jesus sjølv. Han sa jo: ”Menneskesonen er ikkje komen for å la seg tene, men for sjølv å tene og gi sitt liv som løysepenge for dei mange”(). Han tok kalken i den siste nattverden og tolka heile sitt liv på han sa: ”Dette er pakstblodet som blir utrent for dei mange til forlating for syndene!”

Mange er framande for dette. Dersom avisene av og til intervjuar folk, gjerne kjendisar, om ”Min tro” – så unngår dei dette. ”Korsets anstøt”. Skandalon. Snublesteinen. Jesus blir ein morallærar, det er alt. Igjen er dette fordi vi kanskje så lite ser at kristendomen er ein eskatologisk religion; det handlar om å sjå verda og livet sitt i lys av dei ”siste/yttarste tinga”. Som vi høyrde: ”Menneskesønnen skal komme i sin Fars herlghet og omgitt av sine engler og da skal han gjengjelde enhver etter hans eget verk” . Når det går opp for meg, får eg bruk for å seie med Brorson: ”Jesus, kom med dine vunder/og min gjeld hos Gud betal”: Då får eg bruk for å seie: ”Herre, se ikke på mine synder, men på din Kirkes tro” – nemleg trua på han som gav seg sjølv for oss som ei gåve og som eit offer.

Brør og systre; å vere eit kristent menneske, er å tilhøyre Kristus med hud og hår; som hans lagnad, hans skjebne – så vår. Vi må velje, vi må gjere det store valet:

-Fordelar, beregningar, tilpassingar, verdsklokskap, litt av det eine og litt av det andre, litt av alt – for å kome velberga og vellukka gjennom dette livet.
-Eller: La det gå som det vil. Ave Crux, spes unica! (Ver helsa kross, mi einaste von!). For: ”Hva gavn har vel et menneske av å vinne hele verden dersom prisen er hans eget liv? Hva skal et menneske gi i vederlag for sitt liv?” Si sjel?.

-Herre, eg vil fylgje deg, også frå Gallilea til Jerusalem. Du går den einaste vegen som fører til livet:

”Einsleg midt i folkemugen/gjeng du audmjuk, sterk og trugen/fram til krossen, steg for steg. // Vegen i frå Oljehagen/vegen fram til Påskedagen/vert ein einsam veg for deg.”

Men du må gå han. Og så må vi.

Reklame

nota bene…

NY TID – NYE KONSTELLASJONAR

Vi lever i ei spennande tid. Ei oppbrots- og endringstid. Det kan vere vanskeleg på mange måtar – og det er lett å bli hengande igjen i ei ”gyllen fortid”. Det gode som var, skal vi takke for, men i den grad det handlar om at kristendomen hadde brei innflyting og dominans, skal vi tenkje over at det hadde sin pris: Kristen tru og etikk vart konvensjonelt, med mange sosiale utstøytingsmekanismar som ikkje alltid svarar til evangeliet.

Mennesket sin trong for fridom kom ikkje til sin rett. Mykje av opposisjonen mot kristentrua – intellektuelt, etisk, politisk – kan sjåast som eit uttrykk for frigjering frå ein kyrkjeleg autoriet som hadde teke til å gå på tomgang. Den kristne epoken -”kristendomen” (”kristenheten”) – i vår kultur hadde si tid og det er anakronistisk å tenkje fortida utfrå andre tiders føresetnader. Det var òg ein epoke som medførte store velsigningar, både kulturelt og sosialt – og når det galdt å nå generasjonar med Guds frelse. Det skal vi få sjå på Den store dagen..

Men no kan vi ta eit nytt grep. Menneske som ikkje har vakse opp med den kristne einskapskulturen og som ofte er ganske ”blanke”, er også ofte opnare, mindre fordomsfulle. Dei skal vi, som kyrkje, kunne introdusere for Kristus og vi skal kunne vise dei veg til tru og liv; tydeleg, sakleg og engasjert, men utan å vere pompøse. Som frie menneske skal vi gje vidare Ordet til frie menneske. ”For inkje har de fått det, for inkje skal de gje det”, seier Jesus. Eller som det heiter i mottordet for bloggen: «Cor ad cor loquitur» , «hjarte talar til hjarte» (Newman). Difor skal vi – som det ofte har vore understreka på denne bloggen – ikkje vere redde for å vere i minoritet. Kyrkja sin katolisitet (universalitet) handlar ikkje primært om at ho er stor, men at ho er omfattande.

Når ein tek eit nyt grep, oppstår det også nye og ofte uventa konstellasjonar. Då er det viktig at ein ikkje heng fast ved gamle mønster, vanetankar og fordomar. Nokre døme:

I dag er det mange frå den s.k. evangelikale eller lågkyrkjelege tradisjonen som får augo opna for den katolske arven. Det gjeld menneske i den lutherske tradisjonen, men også innan karismatikken og pinserørsla. Mange vil framleis vere skeptiske (også på katolsk side!), men andre har alt sett og skjøna noko som det ikkje finst nokon veg tilbake frå: Kyrkjefedrene, liturgien, sakramenta, kyrkjeordninga, klosterlivet og mystikken… Og dei skjønar at den katolske kyrkja held fast ved elementær kristen tru og etikk.

På det sosiale planet er situasjonen i Noreg ikkje minst prega av at det for tida er mange katolske arbeidarar frå andre land. Dei fyller kyrkjene, kneler på fortaua om naudsynt og gjer ein god jobb som yrkesfolk. Interessant er det at dette har ført til ein ny kontakt mellom den katolske kyrkja og den norske arbeidarrørsla. Den katolske biskopen i Oslo kan fortelje om svært positive haldningar og vilje til å inkludere dei katolske arbeidarane, både i Arbeidarpartiet og i fagrørsla. At dette vil påverke også den andre vegen, som eit kristent nærver innover i arbeidarrørsla, er eg ikkje i tvil om. På den andre sida har t d det tradisjonelt meir kristen-venlege Høgre vore med å gå inn for å forby religiøse arrangement i Oslo Rådhus. For den katolske kyrkja på si side er det ei utfordring å ta sin sosiale doktrine og sitt sosiale ansvar på alvor i dagens Noreg.

Eit sterkare religiøst nærvere i samfunnet generelt, vil også kunne skape gjensidig forståing når det gjeld å hevde Guds-trua sin rettmessige plass. Ein kan stå saman i brytninga med ei einsidig sekularistisk forståing av samfunnet.

Eg seier ikkje at alle posisjonar er omsnudde, men at det er opna nye kanalar. Det avgjerande for kyrkja er ikkje at ho får meir goodwill overalt, men at ho i ei endringstid oppdagar nye sider ved seg sjølv og sitt ansvar for å forkynne Kristi evangelium i ord og handling.

officium…

Laurdag, vike 1, Jeremia 7 (matutin)

”Men dette bodet var det eg gav dei: ’Høyr på det eg seier, så vil eg vera dykkar Gud” (v. 23)

I heile Det gamle testamentet, ikkje minst hos profetane, handlar tilhøvet mellom Gud og mennesket, mellom Gud og den truande, om å høyre Guds tale.  Ja, sjølve Israels Credo (trusvedkjenning) seier dette: ’Høyr, Israel! Herren er vår Gud, Herren er éin!” (5 Mos 6,4 )

Å høyre er å lyde (’lytte’). Å høyre er å legge nøye merke til. Å høyre er å meditere og grunne på det dei orda Herren talar.  Å høyre er å late heile livet sitt verte ransaka og opplyst av Gud. Å høyre er å vere fullstendig open, å ta inn over seg Guds kall frå ende til annan. Frå no av er det dette du skal.

Du høyrer med heile deg – som tigeren som med sitrande musklar samlar alle sansar og heile den sterke kroppen til det avgjerande spranget.

Fram og tilbake, pruting og utprøving, nøling og skepsis, slik menneske ofte stiller seg til Gud i dag – det har kanskje si tid, som alt har ”si tid”. Men så: Så må du ville.  Gud i vald.

officium…

Fredag, vike 1, Jeremia 4, 5-28 (matutin)

”Dine elskarar vanvørder deg…” (v.30)

For profetane er avgudsdyrking å halde seg med elskarar. Vi vil vere truande, men det som har med Gud å gjere, er blitt keisamt, rutineprega, ein klisjé. Det formar ikkje lenger livet vårt som noko vi elskar og satsar på. Vi heng med.

Då dukkar sidespranga opp, også i åndeleg tyding. Ein versjon av oss seier dei rette tinga når det er forventa – men tilpassar liv og tale til det som fremjar karrieren og  populariteten og som gjer livet meir komfortabelt. Kvifor skal eg vere ein ’prinsippryttar’, ein ’fariséar’, ein ’hyklar’, ein ’fundamentalist’? Kvifor skal eg plage andre med det eg sjølv står for?

Denne smidige, urbane haldninga og livsstilen ét opp substansen i trua. Ein vakker dag forlet du Gud og flyttar inn til ’elskarane’ dine for godt. Skalet fall av.

Eit truande mennneske eller ei kyrkje som utviklar seg slik, får nok applaus og godord av sine nye vener. Men eigentleg vanvørder dei eit menneske eller ei kyrkje som langsamt let seg gli bort frå ”sin fyrste kjærleik”, som utholar seg sjølv, som ikkje held seg oppreist og står for si tru.

Det utrue mennesket misser fyrst Gud, så misser det alt det ville oppnå.

officium…

Torsdag, vike 1, Jermia 3,1-5, 19 – 4,4 (matutin)

”Så seier Herren til mennene i Juda og til dei som bur i Jerusalem: ’Bryt dykk nytt land, og så ikkje meir mellom klunger” (v.3)

Jeremia har forkynt korleis Herren gong på gong har høyrt Israels angerbøner og klagegråt. Men det har berre vore overflatisk anger og billege tårer.

Det er noko med omvendinga som fordrar eit verkeleg sporskifte, at ein flyttar skikkeleg ut av det forfalne livshuset sitt og byggjer noko nytt. Ånda og stemninga frå det som har vore sjukt og usunt, heng i veggene og trengjer gjennom igjen. Stundom nyttar det ikkje å snu og vende på den sure jorda eller så ut gode forsett i ein krattskog av sløve vanar. Stundom må du ”bryte nytt land”.

Det krev at vi vaknar opp frå den uforpliktande sytinga over vårt dårlege liv. Gjer noko. Gå og snakk med ein ven eller sjelesyrgjar. Lytt til eit råd. Sjå livet ditt utanfrå, gjennom andre. Ta i mot ei oppmuntring som klan gje deg tru på at det nyttar å endre seg. Ingen er for gamal og fastlåst til det.

Kva er det du skal endre?

officium…

Onsdag, vike 1, Jeremia 2 (matutin)

”Så må du då skjøna kor vondt og beiskt det er at du har gått bort frå Herren din Gud” (v.19)

Jeremia er den lidande profeten. Hos han er det den sviande smerten meir enn den dirrande harmen som kling med i bodskapen. Jeremia leid med folket sitt, han vart avvist, kasta i brunnen – eit førbilete på den lidande, avviste Messias slik vi lærer han å kjenne i Jesus frå Nazaret.

For Jeremija er både folket som heilskap og den einskilde truande i fokus. Både folket og den einskilde kan ’falle frå’, vike av frå vegen, svike sin Gud. For Jeremia er dette det beiskaste av alt. Den store tragedien for folket, for mennesket. For vår tid er det ein mindre viktig ting. Gud er kanskje god å ha for dei truande, men livet går greitt utan også. Vi er vane med å gå inn og ut av ulike ’livssyn’ og idéar. Også religion og tru vert lett ideologi – ein måte å tenkje på.

I røynda er det å fornekte sin Skapar og å vende seg konsekvent bort frå Gud, ei svært drastisk handling. Få val påverkar oss så djupt som det. Det endrar livet vårt. Og avgjer æva vår.

officium…

Tysdag, vike 1, Sefanja 3 (matutin)

Sefanjas profetiar driv over folket som ein storm og ruskar opp i alt som er rotna og sjukt. Feiar bort alle gøymsler, alle fortrengjingar, all falsk tryggleik, alt overmot. Det som vert ståande att, er den prøvde trua, det reinsa gudsfolket: ”Eg leiver i deg eit armt og audmjukt folk. Dei skal setja si lit til Herrens namn, dei som er att av Israel” (v. 12).

Det er dette Sefanja vil fram til, det er dette han lengtar etter å forkynne – og orda skin som sola skin i regnet etter uvêret: ”Då vil eg skapa folka om, og gje dei reine lipper” (v. 9); ”Set i og jubla, Sions dotter!… Herren, din Gud er hjå deg, ei kjempe som kan frelsa. Han gleder og frydar seg over deg, tek deg atter inn i sin kjærleik” (v. 14, v. 17).

Det er nettopp hos profetane i Israel at denne innsikta kjem til uttrykk: Vegen til det gode går gjennom krisa, gjennom den gjennomgripande fornyinga, gjennom konfrontasjon med sanninga. Med deg sjølv. Med din Gud. Styrke, makt, manøvrar, hell – det gjer i seg sjølv ikkje livet betre. Det blir som å byggje eit praktbygg på ei tomt utan grunnmur. Det rasar snart.

Krisa kjem for alle. Det er opp til oss om ho vert destruktiv eller konstruktiv.

officium…

Måndag, vike 1, Sefanja (matutin)

”Dei… seier: ’Herren gjer korkje godt eller vondt’.” (v.12b)

Slik tala ’mennene i Jerusalem’ på profeten Sefanjas tid. Den åndelege og moralske dekadensen hadde sett seg i folket. Dei var blitt eit ”kræmarfolk” (v. 10). Ur-avgudane Baal og Mammon – kulten av den uhemma livsnytinga og kulten av det jordiske godset – hadde fortrengt Israels Gud. Han vart sett på som gamaldags og keisam, berre eit bleikt minne, ein det ikkje var naudsynt å forhalde seg til lenger: han ”gjer korkje godt eller vondt”.

Denne typen skeptisisme er vanleg hos folk som vil framstå som nøkterne, jordnære, usentimentale og rasjonelle. Ofte ei særleg freisting for ’mennene’ som alltid skal vere så ’tøffe’. I røynda er dei blitt avstumpa og endar med å bli desillusjonerte og kyniske. Pengar og velvêre, hedonisme og kapitalisme – det er deira religion.

Men: ”Deira sølv og gull kan ikkje berga dei” (v. 18). Deira mene, mene , tekel (’vegen er du på vekta og funnen for lett’, Dan 5,25) står alt skrive på husveggen.

Det finst berre ei hjelp mot denne livshaldninga: ”Ver still for Herren Gud!”(v.7). Viss dei vågar. Før tida er ute.

nota bene…

STATEMENT

Denne bloggen ynskjer å stå for at truande menneske skal kunne gå med lyft hovud i dette landet. Utan ynskje om å fortrengje dei som ikkje trur. Dersom tru og overtyding skal vinne fram, må det vere gjennom forkynning, argumentasjon og samtale. Som apostelen seier: ”Klårt og liketil forkynner vi sanninga, og for Guds åsyn byd vi oss sjølve fram med di vi vender oss til kvar manns samvit” (2 Kor 4,2). Rettslege og politiske privilegia som skal sikre ein kristen dominans i samfunnet, er ikkje ynskjeleg eller mogeleg. Rett og slett fordi det ikkje er kvalifisert dekning for det i folkefleirtalet.

Som truande skal vi forvente, ja, kjempe for, å kunne vedkjenne og praktisere det vi trur, på alle plan samstundes som vi gjev plass for andre som har den same retten.

På dette grunnlaget skulle det ikkje vere vanskeleg å solidariserere seg med truande menneske også i andre religionar; menneske som ofte ser samfunnet vårt med eit friskare blikk; mindre tilpassa, mindre resignerte enn det mange kristne er blitt. Difor kjenner eg til dømes ei sterk samkjensle med ein representant for Islam som Usman Rana – som vann Aftenpostens kronikk-konkurranse i år og som har sett samfunnet sitt tilhøve til religion på dagsorden på ein overtydande måte.

Synspunkt på desse tinga kjem ofte fram i kommentarane i denne bloggen. Nesten alltid på ein sivilisert og venleg, ikkje-ekstrem måte. Det er det sjølvsagt plass for. Men fordi problematikken så ofte gjer seg gjeldande, tek eg det med jamne mellomrom opp også her, på bloggen si ”framside”. Eg ynskjer at den kristne tradisjonen skal oppretthaldast i Noreg og i dei gamle kristne landa. Men det kan berre skje ved ei indre fornying av dei truande og av trussamfunna. Og ved å akseptere at kristendomen ikkje lenger vil vere ein dominerande majoritet. Å reagere med frykt og skrekkbilete, er ikkje konstruktivt.

Heller ikkje er det konstruktivt å tru at Noreg kan forbli så einsarta som det kanskje har vore. Den typiske nordmannen vil ikkje lenger vere ein lyslugga, nominelt luthersk skiløpar. Han eller ho vil vere truande eller sekulær i mange sjatteringar. Sannsynlegvis vil vi sjå ei aukande polarisering mellom religiøse og ikkje-religiøse nordmenn. Dei truande må lære seg å dele plassen med andre, kanskje vere i mindretal, utan å verte korkje aggressive eller feige. Dei ikkje-truande må lære seg at Gud er komen (tilbake) for å bli.

Det burde heller ikkje vere eit alternativ for kristne å prøve å redde kristne verdiar i ly av den arrogante sekularismen som presenterer seg som ”den vestlege kulturen”. Det finst ein vestleg kultur i positiv tyding, men han treng i dag ein nyansert og grundig revisjon i sitt tilhøve både til det åndelege og det materielle.

Våg å tru på Gud i denne tida. Våg å vise til di tru og til Gud i det du seier og forfektar i den offentlege samtalen. Prøv å forstå dei som argumenterer på eit anna grunnlag. Ver ikkje redd for andre truande. Ver heller ikkje redd for dei som ikkje trur. Ver den du er! Vi lever i ei utfordrande og spanande tid!

officium…

Laurdag, vike 4, Jes 37, 21-38 (matutin)

”Kven er du krenkjer og vanærar? Kven tek du til ords mot? Høgt lyfter du augo dine mot Israels Heilage” (v. 23)

Dette spørsmålet rettar Gud, gjennom Jesasjas profeti, til assyrarkongen Sankerib. Gud kunne bruke mektige fyrstar og stormakter til å tukte både Israel og andre folk. Men turen kom også til dei mektige dersom hovmodet deira tok overhand. Gud held verda i si hand; i den handa vert også Sankerib liten.

Det menneskelege hovmodet mot Gud er eit fenomen som vi ikkje lenger vågar å peike på. Vi skjønar ikkje lenger for ei sterk kraft og kva for ein einvis vilje som ytrar seg i Guds-opposisjonen. Kritikken og arrogansen mot trua og det som er heilagt, er ei utfording av Skaparen sjølv; auga mot auga, panne mot panne, hardt mot hardt.

Misstydingar, vonbrot, legitim lengt etter fridom – alt dette kan liggje bak uviljen mot trua. Men menneske kan verkeleg vilje bryte med Gud; fornekte og forkaste han. Veit det verkeleg kva det gjer då: -”Kven tek du til ords imot? Høgt lyfter du augo dine mot Israels Heilage”.

”Gud” er blitt ein merkelapp, berre eit ord. Vi bør – når vi bed og når vi vil nemne Gud elles – stundom seie: ”Israels Heilage!». Ein levande vilje, eit djup av visdom, eit grep om verda. Han som har tala gjennom profetane. Ord som innhentar oss før eller seinare.

Kven er det du vil ta til ords mot, menneske? Har du tenkt på det?

officium…

Torsdag, vike 4, Jesaja 11 (matutin)

”Bustaden hans skal vera full av herlegdom” (v.10b),

seier profeten om ”renningen av Israels rot”, om det fornya, trufaste Guds-folket. Etter skildringa av det messianske fredsriket (v.1-9), kjem summen av det heile, noko som går utover det reint moralske. Bustaden åt Frelsarkongen skal vere som eit tempel, fyllt av Guds herlegdom. ”Herlegdomen” –det er det som sprengjer alle ord og kategoriar, det som er overmålet av venleik, av godleik og av sanning. Det omfattar alt det menneska har søkt å uttrykkje gjennom kunst og skapande verksemd; dikta, bileta, skulpturane, musikken, songane, dansen, alle handverka, det godt utførte arbeidet… På rette- eller langs kronglete vegar endar alt dette, heile den menneskelege ’driven’ etter meining, på ein plass i Guds store altartavle, i hans ikonostas, under hans kvelv og kuplar.

Der høyrer det heime.

officium…

Onsdag, vike 4, Jesaja 9,8- 10,4 (matutin)

””Dei driv småkårsfolk bort frå retten…” (v.2)

Fokus og tema for profetane sin botsforkynning er som regel dobbelt: At Israel vender seg bort frå Sinai-pakta og dyrkar framande gudar – og at sosial urett får breie seg i gudsfolket.

Djupast sett handlar det om det same. Den sosiale uretten heng saman med verdslegdom og rikdom. Det gjer mennesket grådig og omsynslaust, gjev det ein falsk tryggleik som fortrengjer tilliten til Gud og endar med sjølvgod kynisme. At Gud krev til rekneskap og at han vaktar over livet vårt, særleg over dei verjelause, blir sett på som fromt prat. Uretten og mammonsdyrkinga skaper det kyniske og hovmodige mennesket som er sjølve antipoden til den paktstru israelitten, til gudsmennesket, til den trufaste resten, til dei stille i landet.

Den same sosiale patosen finn vi att i Jesu forkynning om rettferda og den evangeliske fattigdomen (Bergpreika). Men her er det ført vidare, utover den nasjonale og politiske fellesskapen i det gamaltestamentlege gudsfolket, inn i ei universell og personleg livshaldning.

Gud er dei verjelause sin Gud. Difor dei materielt fattige – ”småkårsfolket – si verje, difor ”enkjer og farlause” si verje. Eller kven det kan vere til ei kvar tid. Ingen kan dyrke Gud rett dersom han avviser Dei verjelause sin Gud. Ingen kan tilbe Gud og samstundes proletarisere, utnytte og slavebinde medtruande, medmenneske, medskapningar… Gud og Guds born, Gud og Guds skapningar, Gud og mennesket, Gud og nesten – dei har slått fylgje for alltid.

”De har vanvørdt den fattige” seier apostelen Jakob til sine medkristne (Jak 1,6). Og dermed vanvørdt Gud.

carpe diem…

ONSDAGS-OBS:

Det regnar i Oslo i dag , men eg likar det. Skvært vêr. Just no har eg ein rask kaffirast på «Samson» (tak over hovudet, trådlaust nett, see?…) på Majorstua, på veg til campus på Blindern (Universitetet i Oslo). Der skal det vere stands for ulike studentlag og -aktivitetar – og også for «Katolsk Studentlag». Som (deltids) katolsk studentprest, må/vil eg seff vise meg der! Artig å prate med folk! Vi startar snart opp med messe i kapellet på «Fredrikke» (studentkantina), onsdagar kl 1215, med treffetid for presten i eit samtalerom under trappa. Det deler eg i prinsippet både med imamar, rabbinarar og guruar…

Sjølv kjem eg til å vere på Universitetsbibloteket (eit flott bygg!) på Blindern tysdagar og onsdagar 9-17, for å arbeide vidare med Newman (og Grundtvig.)- studiane.

Sjekk kommentarar etter nokre av postane her på bloggen i det siste (heilt tilbake til «notabene»-posten «Sjølvsagd fleirkultur». Mange interessante synspunkt frå både bloggarar og bloggredaktør der. Mykje av tematikken går på «fleirkultur’/sameksistens mellom ulike religionar, livssyn og samfunnsformer.

homilia…

20.SUNDAG I ÅRET, 17/8-08, ST DOMINIKUS KRK; MATT 15,21-28

Brør og systre!

Det handlar i dag om at kyrkja er eit folk av alle slags folk, eit folk av alle folkeslag og nasjonar. Ja, djupast sett handlar det om at Gud vil éi verd – fordi det er éin Gud – Gud er Gud for alle folk, ”så sant Gud er éin”, seier Paulus i Romarbrevet (3).

Dette perspektivet ser vi alt i Det gamle testamentet; Gud er Israels Gud, men gjennom frelseshistoria opeberrar han seg nettopp som Gud for alle folk. Som vi høyrde i den fyrste lesinga: ”De fremmede som har sluttet seg til Herren, som vil tjene Herren og elske hans navn og være hans tjenere…som holder fast ved min pakt, dem fører jeg til mitt hellige fjell og lar dem glede seg i mitt hus der de kan be”. Og vi høyrer dei orda som Jesus viste til då han reinsa templet: ”For mitt hus skal kalles et bønnens hus for alle folk”.

Heile denne Guds plan opnar seg fullt opp i Den nye pakta, Det nye testamentet, når Jesus Messias stig fram i folket, fram i verda, når han drar ”ned mot landet omkring Tyros og Sidon”. Han forkynner og kallar saman det messianske folket av både jødar og heidningar, frå Israel og frå folkeslaga – og det omfattar dei som trur at han er Messias; Den salva, Kongen og Forløysaren som Israel venta på, ja som heile verda eigentleg ventar på. Guds folk omfattar no alle dei som trur Guds lovnad. Heilt frå den fyrste store truande, Abraham, alle truande sin patriark, sin far.

Denne trua er kjenneteiknet på kyrkja. Du kjem inn i kyrkja gjennom dåpen og ferminga; i det du, heilt personleg og tydleg, forsakar Den vonde og vedkjenner trua på Den treeinige Gud, slik vi gjer i Credo (trusvedkjenninga). Dette er dørstokken vi alle må over; rik eller fattig, ung eller gamal, høg eller låg, mann eller kvinne, uansett nasjonalitet og bakgrunn. Trua er kyrkja si tru – men ho vil bli vedkjent og istemt av av deg og meg!

Denne trua, dette credo, er ei lovprisande tru. I grunnen er Gloria/Laudamus som vi syng i alle høgmesser, ei lovprisande trusvedkjenning:Vi priser deg, vi velsigner deg, vi tilber deg… Herre vår Gud, himlens konge, Gud, allmektige Fader, Herre, du enbårne Sønn, Jesus Kristus, Herre vår Gud, Guds Lam, Faderens Sønn…osv ”

Men denne trua er, som særleg evangelite viser oss i dag, også ei påkallande tru, ei bøn, eit rop: ”Herre, du Davids slnn, ha miskunn med meg”, ropte den kananeiske, altså heidenske, kvinna som fylgde etter Jesus, Ja, det står at ho ropa; det står endåtil: ”hun fortsetter å rope etter oss!” Irriterande, einvis, pågåande, fokusert på sitt problem, si naud: dottera som var plaga av demonar; fokusert på Jesus Messias; ikkje ”den lille hjelperen”, som hos Peter Smart, men Den store hjelparen!

Brør og systre: Å tru, å vedkjenne den messianske, den kristne Trua, er å be, er å rope, er å forvente at Gud kan hjelpe. Detter ropet lyder også i messa kvar gong vi syng: ”Kyrie, eleison/Christe, eleison”! Det er eit naudrop, men også ei hylling av Messias, av Kristus; han er Herren, Kyrios; han er forbarmaren, hjelparen, frelsaren!

Den som ikkje lenger forventar at Gud høyrer oss og kan gripe inn, har eigentleg slutta å tru. Han er blitt ein ’deist’, ein som kanskje reknar med at ein guddom har skapt verda – men som ikkje lenger har noko med verda å gjere; ein fjern guddom, eit moralsk prinsipp, ein skugge.

Å feire messa handlar om å møte den levande Gud, ein Gud som handlar, som veit om oss, ein Gud vi kan kalle på, som høyrer oss. Kanskje du ikkje synst du har noko problem å stresse Gud med i vår velstand, kanskje du synst alt går på skinner? Husk då vår grunnleggande naud: at vi skal døy, at vi skal svare for livet vårt, difor ber vi i den fyrste evkaristiske bøna: ”styr våre dager i din fred, fri oss fra evig fordømmelse og tell oss med blant dine utvalgte”!
Mange menneske, mange kristne, mange katolikkar, går svevngjengaraktig i møte med sin evige lagnad. Å våkne opp for dette, hjelper på vår tru, på vår bøn – og vi lærer, om ikkje før å rope: ”Herre, du Davids Sønn, ha miskunn med meg!”

Den same trua viser seg også i dein enkle, konkrete bønene; når menneske tenner eit ljos og ber om Guds hjelp og dei heilage si forbøn. Den har ei stor tru, som vågar å påkalle Gud i dei små tinga, i det verkelege livet!

Å tru er å be, uten ”persons anseelse”, å be er å rope, til han som er Messias for alle folk! Difor seier vi også idag:
”Herre, lytt i nåde til alle bønner fra dem du har villet samle om ditt alter!”

officium…

Måndag, vike 4, Jesaja 6 (matutin)

”Til byane er aude og folketome” (v. 11)

Profeten får eit oppdrag. Som ikkje kan gjennomførast og gjennomlevast om han ikkje visste at det er forankra i Gud. Slik Abraham høyrde røysta, slik Moses såg den brennade busken, slik Paulus vart kasta til jorda av Ljoset ved Damaskus. Hyggelege meldingar kan alle gå med. Å vere bodberar for Guds vreide, er ingen sommarjobb.

Vreiden kjem frå Guds reinleik; det er den rettferdige indignasjonen over urettferda. Det mennesket som skal dele Guds indignasjon, må vere sikra mot sjølvhevding og maktbruk. Difor måte Jesaja fyrst sjå og oppleve at han sjølv er like utsett som det folket han er send for å refse: ”Ve meg! Det er ute med meg. For eg er ein mann med ureine lipper, og eg bur mellom eit folk med ureine lipper” (v.5).
Den som skal forkynne, må fyrst kunne seie til seg sjølv: ”Ve meg!”. Ingen kan forkynne på Guds vegner utan å vere solidarisk med dei han talar til. Peter sa: ”Gå frå meg, Herre! Eg er ein syndig mann” (Luk 5,8). Og Paulus: ”Kristus Jesus kom til verda for å frelsa syndarar, og mellom dei er eg den største” (1 Tim 1,15).

Dette er ikkje ei lekse du kan lære. Dette er ei røynsle du får dersom tempeldørene opnar seg så du skodar noko av Den veldige, han som stengjer alle dine utvegar og fluktruter.

Då kan du bli bodberar for Gud når han feller dom over uretten som er grodd inn i ’byane’, i sivilisajonane, i kulturane. Når dei store rotne trea fell, kan stuven leggjast berr. Derfrå kan det gode skyte opp igjen. Guds dom er Guds kamp for at det gode ikkje skal drukne, gløymast, fortrengjast. Menneska si historie er slik at vi veit det kan hende. Uretten har likevel berre ei tilmålt tid. Når det er nok, vil det gode vekse fram på nytt.

Kven vågar å tale til byane i dag, slik at dei merkar at du har høyrt suset av kjerubvengene?

nota bene…

dette er sendt til Klassekampen som innlegg/respons på kronikk; bra at mange sider av saka kjem fram…

VIKTIG PRESISERING – a propos ’Hamar-saka’

På kronikkplass i Klassekampen den 13. august går professor Bernt T. Oftestad nøyare inn på spørsmål knytt til den katolske presten i Hamar og domen i hans favør i retten. Oftestad refererer kort også til min kommentar til saka i ”Signert”-spalten her, den 9. August.

Eg held fast ved at det norske samfunnet må oppdatere seg på at det finst fleire rettsinstansar enn dei statlege, noko som kjem meir inn på livet i eit fleirkulturelt samfunn og i dette tilfellet med ei meir synleg katolsk kyrkje. Det må må også fasthaldast at den katolske kyrkja på visse område må kunne legge andre rammer for sine medarbeidarar enn det som vil vere vanleg i samfunnet elles.

Når dette er sagt, er eg samd med Oftestad i hans anliggande. Også den katolske kyrkja må ha eit ryddig tilhøve til dei ho har i sitt arbeid, både når det gjeld gode arbeidstilhøve og ope tilsyn med korleis arbeidet vert utført. Sjølvsagt må kyrkja – som eg også skreiv – ha ein dialog med resten av samfunnet på område som har med arbeidstilhøve og arbeidsrett å gjere.

Nesten endå viktigare er det at den katolske kyrkja erkjenner det ansvaret ho har for arbeidstilhøva i samfunnet generelt. Det er eit ansvar kyrkja ikkje minst har for sine eigne lemer, som kristen fellesskap av brør og systre. Her er det heilt rett, som Oftestad gjer, å peike på at den katolske kyrkja i dagens Noreg vil framstå med meir normal breidde i medlemsmassen, med mange vanlege arbeidstakarar. For mange av desse vil den katolske kyrkja bli viktig som sosial og menneskeleg basis , noko kyrkja på si side må ta høgde for og profilere seg på. Har det kulturelle vore viktig for norsk katolisisme til no, vil det sosiale, samfunnskritiske og politiske feltet verte viktigare i framtida.

Dette er i samsvar både med den katolske sosial-læra og den bibelske bodskapen: ”Eg vet at Herren fører saka for dei arme og hjelper fattige til deira rett!”

officium…

Laurdag, vike 3, Mika 7,7-20 (matutin)

”Om eg sit i mørker, er Herren mitt ljos” (v.8b)

Kor verkeleg er Gud for meg? Kor sterkt kjennest bøna som noko eg lever, er eitt med? Mange som avviser trua, gjer det fordi ho kjennest som unaudsynt. Livet opplevest like intenst utan; etisk, estetisk, filosofisk – Gud melder seg ikkje. Når han ikkje blir kunstig halden i live, blir han borte som eit skrømt.

Sannsynlegvis har ikkje menneska i vår kulturkrins med sin dominerande sekularisme og ateisme – kort sagt: med si vantru –
endå ikkje hatt ei konsekvent røynsle av kva det vil seie å fjerne Gud og trua på han. Fjerne spora, fjerne skriftene, fjerne kyrkjene, lover, seder og skikkar, dikt, bilete, musikk, tenkjing, bøker, skular, organisasjonar, kloster, eremittar, munkar, nonner, bedande menneske, fjerne sjølve bøna. Som om dette kan forbli det same dersom det framstår som relikviar frå ei tid då folk trudde på det. Museumsgjenstandar som ein kan behalde det beste av, gudbetre… Det er sant: Odin har fått ein knekk. Men ikkje trua på dei høgre maktene. Hova er borte. Men ikkje tanken om at mennesket er eit ofrande menneske.

Gud er nær på ein annan måte enn alt det vi reknar for ’verkeleg’. Kva er nærvere? ”Nærast er du når du er borte/noko er borte når du er nær” seier Tor Jonson om den han elskar. Gud er ljoset. Gud er mørkret. Gud er tanken. Gud er det utenkjelege. Gud er talen. Gud er togna. Han er striden. Han er freden. Gud er usynleg, men berre i han syner verda og røyndomen seg for oss.

I dette store rommet der han alt er, stig han fram, gjev han seg til kjenne. Han kjem til meg på netthinna, på trommehinna, på tungespissen. Dette er det som ber meg. ”Om eg sit i mørker, er Herren mitt ljos”.

officium…

15. AUGUST: MØYA MARIAS OPPPTAKING I HIMMELEN, Gal 3,22-4,7 (matutin).

”Då tida var fullkomen, sende Gud Son sin, fødd av ei kvinne, fødd under lova” (v. 4).

I utgangspunktet kan det sjå ut som om Paulus berre seier at Jesus er fødd ’på vanleg vis’. Det er han også; han var foster i eit vanleg morsliv, riene kjem, fødselen går sin gang, navlestrengen vert kutta, barnet vert sveipt. Mora er ei jødisk kvinne, ho tilhøyrer Guds-folket i den gamle pakta og ho oppsedar barnet sitt under dei same vilkåra. Etter åtte dagar vert han omskoren, etter førti vert han framboren i templet. Ei kvinne i Israel og guten hennar.

Likevel seier Paulus noko meir: Denne guten er ’Guds Son’. Og Gud let Son sin fødast av ei jordisk mor. Det er dette underet, midt oppe i alt det vanlege, kyrkja fastheld når ho seinare kallar Maria Guds mor, eller Theotokos (gresk), Gud-føderske. Det seier noko om barnet – at han er Gud også i morslivet – og det seier noko om kvinna, om mora. Elisabeth helsar henne og seier at ho er Guds reidskap, velsigna mellom kvinner (Luk 1, 42). Og kva det elles inneber, jublar Maria ut i sitt Magnificat, sin lovsong: -Ho skal prisast sæl av alle generasjonar, ho har vore vitne til Guds storverk i livet sitt, ho er av dei låge, men skal lyftast opp (Luk 1, 46f).

Det er denne ”opplyftinga” vi feirar i dag. Maria syner oss det som er alle kristnes kall og det høgste målet for mennesket: Å verte sameina med Gud, å verte tekne med kropp og sjel, med heile oss, inn i Guds nærleik, inn i den himmelske verda. Alt no har Gud ”sett oss i himmelen med han”, med Kristus (Efes 2,6) og vårt liv ”er løynt med Kristus i Gud” (Koloss 3,3).

Møya som føder Messias er «teiknet» som Gud ville syne folket sitt (Jes 7, 14). Teiknet på heile sin frelsesplan. Maria er eit teikn; ho synleggjer kva Gud vil, korleis Gud skal takast i mot, kven Messias er, kven Sonen er. Kven du og eg er. Sjå deg sjølv i henne.

officium…

Torsdag, vike 3, Mika 5 (matutin)

”Mellom mange folk skal Jakob vera som dogg frå Herren, som ei regnskur på gras” (v6)

Gud er som ”dogg” for mennesket, for folket sitt. Men Israel (Jakob) og dei truande er også som ”dogg” for verda. Det uttørka får liv. Det som har vekstkraft i seg, tek til å gro. Død og hardstampa jord blir bylgjande enger og åkrar.

Det menneskelege livet, kulturen og samfunnet, sjuknar når det ikkje opnar seg mot himlen, mot Gud og hans frelse. ”Trolldomsmiddel”, ”teikntydarar”, ”steinstøtter”, ” Asjera-pålar” (v 11-13) – alt det vi vender oss til i staden for til Gud, alt dette ”legg byane i øyde” (v 13). For menneske i dag er tilhøvet til Gud ofte fjerna frå breidda av livet og berre noko som vedkjem det snevert ”personlege”. Kristendom som ”livssyn”. I Bibelen er heile røyndomen ’teologisk’. Utan Gud vert verda liggjande i regnskugge og solskugge. Alt er på plass, men livskrafta manglar.

Dei som slepp Gud til og lever saman med han, vert ei kjelde til liv der dei ferdast; i det dei tenkjer, talar, kjenner, gjer… Ikkje ved si eiga kløkt, men ved å vere opne mot Skaparen sin.

”Når dei fer gjennom den turre dalen, gjer dei han til ein kjeldevang” (Sal 84, 7).

nota bene…

«KRISTI STJERNE GÅR IGJEN OPP I AUST»,

er tittelen på ein stor artikkel i «The Tablet «/9.august-08 (engelsk, katolsk magasin). Sikkert som eit à propos til OL, rapporterer bladet om kyrkja si aktuelle rolle i Kina; mest om den katolske kyrkja, men også ein del om dei protestantiske kyrkjesamfunna.

Og kven her til lands, i media og elles, er klar over fylgjande: At den katolske kyrkja aukar med 100 000 konvertittar kvart år frå ulike samfunnslag!? Det ville tilsvare 4600 britar, sett i høvet til folketalet! Eller at det er 1500 seminaristar (prestestudentar)!? Den langvarige og smertefulle delinga mellom ei «statstru/statsregistrert» katolsk kyrkje og den uregisterte/lenge underjordiske Roma-tru kyrkja er i ferd med å viskast ut. Det dreiar seg ikkje om trusspørsmål, men om å godta statsmaktas hardhendte krav om statleg anerkjenning av alle utnemningar og dermed om å sikre at den primære lojaliteten går til staten og ikkje til den «framande» pavestolen. I røynda er no 97 % av alle biskopane godkjende av paven og i kommunion med han. Så dette går seg til. Men endå sit det både prestar og biskopar i fengsel fordi dei har nekta den statlege registeringa; om dei ikkje direkte vert tekne av dage, så døyr mange i fengsla.

For kristne i andre land burde den åndelege oppvakninga og den kyrkjelege veksten i Kina vere ei enorm oppmuntring. Fordi det er stort seg sjølv, fordi det er ein tankevekkjar for alle som har trudd og trur at kyrkja og trua kan utrydjast – og fordi Kina i framtida vil verte ei stadig meir innflytingsrik makt i verdssamfunnet, ikkje berre økonomisk, men også kulturelt.

Det gamle ordtaket, som sikkert passar for olympiske atletar, passar også for kyrkja i Det fjerne austen: Per aspera ad astra! Gjennom kamp til stjernene! Noko å tenkje på også for norske katolikkar og norske kristne i det heile…