LESEGLIMT FRÅ NEWMAN-INSTITUTTET I ROMA
Eller: Med spyttebakk på preikestolen.
Tysdag var det ”Keats and Shelley House” ved Spansketrappa; onsdag (og i går) var eg på det romerske Newman-instituttet, i Via Aurelia, bak Vatikanet, litt oppi bakkane.. Fint bibliotek, svalt og godt i Roma-heten. Nokre systre frå Austerrike driv plassen. Svært imøtekomande.
Som Frater Oskeladd finn eg, som før, mange rare ting langs lese-vegen. Av ting eg var innom i dag, i forbifarten, var stoda i The Church of England på byrjinga av 1800 –talet. Eg siterer og fortel litt hulter til bulter – frå samtida åt Newman et co:
Den offisielle, anglikanske kyrkja var prega av ”apathy and irreverence”; prestane var ofte ikkje teologar, men klassisk utdanna (antikkens språk og litteratur); ein lat overklasse, lite motiverte for den åndelege og pastorale tenesta.
Og gløym det du assosierer med anglikanisme i ein seinare fase: med liturgisk, ”katolsk” høgtid, vakker song etc… I ei vanleg landsens kyrkje var det ofte ein svær tre-dekka preikestol midt i kordøra, ”altaret” var eit stusseleg bord i det fjerne; der var det gjerne blekkhus og penn til underteikning av attestar og dokument (eit lite prestekontor!) eller det tente som garderobebord for kyrkjelydens hattar, pledd, kåper, frakkar og paraplyar. I døypefonten kunne det ligge skurebørstar og golvtvoger (så det var vaskekottet!), men det var ikkje så fårleg, for –hald deg fast – ofte vart det ikkje nytta vatn ved dåpen!!
Dette viser også at den statskyrkjelege forslappinga gjekk saman med den markerte, lågkyrkjelege protestantismen som alltid har vore ein del av anglikanismen (meir calvinsk enn luthersk) og som fekk ein oppsving med Cromwell. Ein forfattar (Neal), skriv at då han kom som kapellan til ei kyrkje, var han vitne til at kyrkjetenaren labba opp på altaret og stod der for å opne aust-vindauga i kyrkja!
”Altar” var eigentleg forbode, ein tala om ”communion table”, og presten stod for enden (nordenden), altså ikkje austvendt, og heller ikkje vendt mot folket; han skulle ikkje stå midt for altaret – for då kunne det vere uttrykk for ”popery” (”papisme”, katolisisme), for katolsk messeoffer-lære og ritualisme. Og dette var ein del av den offisielle ordninga (t o m Newman praktiserte dette i si soknekyrkje som anglikansk prest..)
”Popery” var det også dersom ein hadde ljosestakar på ”altaret”; det blei oppskrik då ein prøvde seg – og vedkomande fekk tillating til å ha ljosa der, men ikkje tenne dei! Og blomar? Fysj; i alle fall berre éin vase! Og fargen på blomane måtte ikkje vere kvit på helgendagar og ikkje raude på martyrdagar – for då kunne nokon tenkje at ein vill gjeninnføre liturgiske fargar og altså –”popery”: Slike reglar måtte biskopane gje heile tida – for klagene på Oxford-folka hagla inn!.
Over kordøra (eller deromkring) var det greitt å ha sin ”stol” for den lokale adelsfamilien eller landeigarfamilien. Eit augevitne fortel at midt under gudstenesta, når tida var der, kom ein tenar frå slottet med lunsjbrettet til Lorden! Gudstenesta vart som regel forretta av presten i vanlege klær, med ei open og skiten korskjorte slengt over. Messehakel og den slags var uhøyrt. I høgda den svarte prestekjolen (stundom knekort av omsyn til reve- og fasanjakta, krokket-spelinga, coktailselskapa og middagane som presten i eigenskap av lokal gentleman sjølvsagt var med på).
Tekstane i Bøneboka (Book of Common Prayer – ei nydeleg bok!) vart ikkje sungne, men leste– og ein plass brukte presten å stå på preikestolen og veksellese med forsamlinga med skråtobakk-klypa i munnhola – og for kvart ’amen’ som avslutta dei oppsette Davids-salmane, spytta han skråa ut (i ein spyttebakk, må vite!).
Holy Communion (nattverdfeiring) var det mange stader berre tre gongar for året. Mens preikene var laaange; ”expansive sermonising”, som det blei kalla i boka eg las dette i.
Kyrkjesongen var dårleg (som han var det her til lands også på den tida). I ei bok om den store fornyinga av kyrkjesongen (slik vi kjenner det frå anglikanske kyrkjer i dag) står det om den ikkje uvanlege lokale tilstanden:
”Conscious of their standing as local musical celebrities, the singers indulged their vanity without restraint» Virkar kjent? : )
Den liturgiske krisa var sjølsagt uttrykk også for ei teologisk og åndeleg krise. Så kanskje var det ikkje så rart at det kom ei Oxford-rørsle og ein Newman?
fr Arnfinn Haram - Weblog 
Siste kommentarar